به انضمام :

چرا اردو جهادی!؟

«انّ الّذین آمنوا و الّذین هاجَروا و جاهَدوا فی سَبیلِ الله أولئک یَرجونَ رحمتَ اللهِ و اللهُ غفورٌ رحیمٌ» ^{(بقره/۲۱۸)}

آثار و برکات اردوهای جهادی چنان شگرف، ماندگار و ملموس است که شاید کمتر حرکت اجتماعی- فرهنگی را بتوان با آن مقایسه نمود. مجموعه اهداف و ثمرات مادی و معنوی که در این دوره های نسبتاً کوتاه تحقق می‌یابد، این اردوها را به نشانه ای از عمق فرهنگ دینی و انقلابی ما بدل ساخته است.

مجموعه آثار و برکات این سفرها را می‌توان در چهار بخش تقسیم بندی نمود:

1. خواستگاه مذهبی
2. آثار و برکات این اردوها برای منطقه
3. آثار و برکات برای برگزارکنندگان سفر و شرکت‌کنندگان در آن.
4. آثار و برکات برای مسؤلان

مسلّماً بر شمردن تمامی آثار و برکات نشأت گرفته از این سفرها بسیار دشوار، است چراکه بخش قابل توجهی از این آثار و برکات به خصوص برای شرکت‌کنندگان در سفر به صورت یافته‌های شخصی و درونی باقی خواهد ماند و بازگو نمی‌گردد. همچنین بررسی نتایج و آثار پدید آمده در میان جوامع مناطق محروم، نیاز به یک کار علمی و بررسی جامعه شناسی دارد، لکن ملموس‌ترین و بارزترین ثمرات حرکتهای جهادی را در قالب تقسیم بندی مذکور اجمالاً بیان می‌کنیم:

الف) خاستگاه دینی اردوهای جهادی

در مورد خاستگاه دینی این حرکت‌ها، به عنوان تکلیف و وظیفه‌ی شرعی و دستور بزرگان دین برای انسان، احادیث، روایات و سخنان بسیاری وجود دارد که اهمیت و لزوم وجود چنین نوع حرکت‌هایی را در میان مسلمانان به وضوح روشن می‌سازد. اما اگر بخواهیم به اختصار به برخی از آنها اشاره نماییم در می یابیم اهمیت این موضوع در روایات از دو جنبه بررسی شده‌اند:

۱) دسته اول روایات و سخنان ناظر به اهمیتِ چشیدن طعم فقر و لزوم همنشینی و مجالست با فقرا هستند که در این مورد می‌توان به روایاتی اشاره کرد که صرف برقراری تماس و رابطه با محرومین را مطلوب می‌داند.

۲) اما دسته دوم مبحث مهم «لزوم خدمت به محرومین و مستضعفان» را به همراه دارند تا آنجا که حضرت امام خمینی در این راه مستضعفان را «ولی‌نعمتان» مردم معرفی می‌کنند. از این دسته می‌توان به آیاتی همچون:

«انّما المؤمنون الذین آمنوا بالله و رسوله ثم لم یرتابوا و جاهدوا بأموالهم و أنفسهم فی سیل الله اولئک هم الصادقون» ^{(حجرات/۱۵)}

«و أنفقوا ممّا رزقناکم…» ^{(منافقون/۱۰)}

و یا روایاتی که انسان را به انفاق و کمک به مستمندان دعوت می‌کند اشاره کرد.

بالاتر از این دسته، جملات و روایاتی‌است که رسیدگی به حال مستمندان را از اصول اسلام و تکلیف شرعی مسلمانان معرفی می‌کنند، همچنان که رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند:

«پایبندی به اصول انقلاب بدون مجاهدت در راه نجات مستضعفان و محرومان سخنی بی‌معنی و ادعایی پوچ است.» یا امام خمینی در موارد گوناگونی و بارها نیز در وصیت نامه‌ی سیاسی-الهی فرد مسلمانان را به کوشش برای رفاه طبقات محروم وصیت نموده‌اند.

ب) جایگاه حرکت از نظر آثار و برکات آن برای منطقه:

    ۱٫ ایجاد روحیه امید و تقویت انگیزه برای تداوم زندگی در جوامع روستایی و مناطق محروم

اردوهای جهادی اگرچه مشتمل بر خدمات بسیار ناچیز و کوتاه مدت هستند، لکن همین خدمات مختصر، به همراه تأثیر فرهنگی عمیق این حرکتها در میان جوامع مذکور به شکل قابل توجهی امید و انگیزه زندگی را در میان مردم منطقه زنده می‌کند

    ۲٫ ترویج نشاط کار و باور به توانایی‌های بومی برای رفع فقر،  بهبود شرایط منطقه

مشاهده تعدادی دانشجو یا روحانی که از جان و دل برای خدمت به مردم، کار و تلاش می‌کنند، عاملی است برای تحریک اهالی به سمت کار و تلاش و باعث می شود مردم منطقه متوجه شوند برای انجام هر کاری نیازمند و وابسته به دولت نبوده و خودشان هم می توانند با همکاری و مشارکت، بسیاری از مشکلات خود را برطرف کنند.

           ۳٫  دلگرمی به نظام اسلامی و تقویت ریشه‌های عقیدتی مردم منطقه

از آنجا که فطرت پاک و سالم مردم مناطق روستایی و محروم موجب ایمانی عمیق و ریشه‌دار در آنها نسبت به اسلام و نظام اسلامی شده است، این حرکت‌ها عاملی برای تقویت و تعمیق این باور‌ها است.

          ۴٫  رفع فقر فرهنگی از چهره منطقه

 توجه به حرکتهای فرهنگی و آموزشی در کنار فقرزدایی اقتصادی از مناطق محروم، عاملی ریشه‌ای در رفع محرومیت از این مناطق است که لازم است شرکت کنندگان در سفرهای جهادی به آن توجه و التزام داشته باشند.

         ۵٫  شناخت ظرفیت‌ها و استعدادهای منطقه و شکوفایی آن

 از آنجا که شرکت‌کنندگان در این سفرها شامل قشر فرهیخته و نخبگان دانشگاهی و حوزوی می‌باشند، بخشی از خدمات قابل انجام در سفر ارائه خدمات علمی به منطقه است، لذا مدت زمان حضور این افراد در منطقه فرصت بسیار مناسبی برای شناسایی استعدادها و ظرفیتهای اقتصادی است که در صورت انجام صحیح برنامه‌های علمی، امکان شکوفایی این استعدادها نیز فراهم خواهد شد.

        ۶٫  رفع فقر مادی از چهره منطقه و حرکت به سمت عمران و آبادانی

 اگرچه خدمات عمرانی، کشاورزی، بهداشتی – درمانی و … در فرصت کوتاه این سفرها به نظر ناچیز می‌رسد، لکن گامهایی خواهند بود برای رفع فقر و محرمیت از چهره مناطق محروم کشور.

  *نکته قابل توجه دیگر آنست که چنانچه این حرکتها به صورت فراگیر در کشور انجام گیرد ثمرات آن نیز بسیار چشم‌گیر و قابل توجه خواهد بود، لذا نگاه مصداقی و جزئی نگر به آثار تک تک این سفرها صحیح نبوده و ظرفیت‌ و قابلیت‌های این اردوها باید در قالب یک جریان عمومی سنجیده شود.

 ج) جایگاه حرکت از نظر آثار تربیتی آن برای شرکت‌کنندگان در سفر

       ۱٫  بهره‌مندی از فضای معنوی کم نظیر این سفرها و حرکت به سمت خودسازی

حاکمیت ارزشهای عمیق دینی بر فضای این حرکتها و درک زیبایی‌هایی چون اخوت و برادری، ایثار، کار و تلاش مخلصانه، دوری از دنیا و مظاهر آن و سادگی و قناعت موجود در این سفرها دست به دست هم می‌دهد تا حرکت‌های جاری را به بستری کم نظیر برای بهره‌مندی معنوی و خودسازی شرکت‌کنندگان در آن مبدل سازد.

       ۲٫  چشیدن طعم فقر و محرومیت

هم‌نشینی با مردم محروم و زندگی با آنان ولو در مدتی کوتاه، علاوه بر اینکه طبق تعالیم اسلامی از وظایف اجتماعی ماست، زمینه را برای درک صحیح معضلات و مشکلات مردم، ایجاد دردمندی و دغدغه، همچنین تلاش برای ارائه راه حل و رفع معضلات، در میان شرکت‌کنندگان تقویت می‌کند و افرادی را که در آینده مدیریت‌های مختلف کشور را در دست می‌گیرند از نزدیک با معضلات و مشکلات ولی نعمت‌هایشان آشنا می‌سازد.

       ۳٫  افزایش توان مدیریت و تقویت مسئولیت پذیری برگزار کنندگان و شرکت‌کنندگان.

در نگاهی اجمالی به مراحل برگزاری سفرها و تنوع حوزه‌های کاری موجود در آن، هم چنین سختی‌ها و مشکلات موجود در اداره آن این مطلب را مسجّل می‌کند که برنامه‌ریزی و اداره این گونه حرکتها نیاز به توان اجرایی و مدیریتیِ بالایی دارد که قابل مقایسه با سایر فعالیتهای رایج در محافل دانشجویی نیست. از طرف دیگر شرایط حاکم بر این سفرها، مسؤلان سطوح پایین اجرایی را به پختگی لازمه  می‌رساند. در نتیجه تجربه حاصل از برگزاری این سفرها اندوخته بسیار گرانقدری برای مسؤلیت‌های آینده برگزارکنندگان آن خواهد بود و از طرف دیگر ماهیت برنامه ‌های تعریف شده که عمدتاً برمبنای فعالیتهای جمعی است، روحیه تلاش دسته جمعی و کارگروهی را در شرکت‌کنندگان تقویت می‌کند.

        ۴٫ تقویت و ترویج ارزشهای انقلابی

توجه به وظایف انقلابی و دینی هر کس برای رفع فقر و محرومیت از چهره مناطق مختلق کشور، مبارزه با استضعاف و بی عدالتی، لزوم تقویت روحیه جهادی و حرکتهای مخلصانه و داوطلبانه و بسیاری از ارزشهای دیگر که برخاسته از متن انقلاب اسلامی ماست می‌تواند در بستر حرکت‌های جهادی تقویت گشته و به صورت چشم‌گیری ترویج یابد.

        ۶٫  جهت‌گیری فعالیتهای علمی و فوق برنامه قشر تحصیلکرده در راستای خدمت به مردم

زمینه‌های موجود در این سفرها برای فعالیت، این باور را ایجاد می‌کند که دانشجویان، نه تنها فعالیتهای علمی و تحصیلی، بلکه فعالیتهای جانبی و فوق برنامه خود را می‌توانند برای تحقق برخی اهداف و ارزشهای والایی چون خدمت به مردم، جهت دهی کنند و ثمره تخصص علمی خود را در رفع فقر و محرومیت از کشور مشاهده نمایند. امام خمینی^(ره) در این رابطه می فرمایند:

«…دانشجو، مهندسان، متخصصان شهری و دهاتی همه با هم باید تشریک مساعی کنند و این ایران را که خراب شده است بسازند…»(۲۶/۳/۱۳۵۸)

        د) جایگاه حرکت از نظر آثار و برکات مربوط به مسئولان منطقه‌ای

        ۱٫  تقویت روحیه و دلگرمی به کار و خدمت در مناطق محروم

خلوص نیت، شور جوانی و معنویت فضای حاکم در بین شرکت‌کنندگان، هم چنین مشاهده تلاش بی وقفه و مجدّانه جوانان تحصیلکرده برای خدمت رسانی  به مردم مناطق محروم، عاملی است برای روحیه گرفتن و تقویت انگیزه کار و خدمت در میان مسؤولان آن مناطق.

       ۲٫  پاسخگویی در مقابل مطالبه و بازخواست از مسئولین

مسئولین سازمانها و نهادهای گوناگون هنگامی که مطالبه و بازخواست نسبتاً کارشناسی شده دانشگاهیان را مشاهده می‌کنند، با دقت در عملکرد و سعی در رفع نقصان های کار خویش در صدد رفع معضلات مربوطه در حیطه مدیریتشان برخواهند آمد.

       ۳٫  شناخت دقیق‌تر مشکلات و معضلات منطقه

زندگی چند هفته‌ای در میان مردم مناطق محروم، مشکلات و معضلات آنها را بهتر معرفی می‌کند، لذا این شناخت برای شرکت‌کنندگان در سفر بهتر ایجاد شده و می‌توانند آنرا با زبان علمی و کارشناسی شده به مسئولین منطقه منتقل نمایند تا ایشان نیز بر این معضلات بهتر احاطه پیدا کرده و در صدد رفع آن برآیند.

       ۴٫  تقویت احساس تکلیف و مسئولیت در قبال مناطق محروم

نفس توجه به مناطق محروم و پرداختن به معضلات آن که از پیام‌های اردوهای جهادی است، این فرهنگ را در میان اقشار مختلف اعم از مسئولین این مناطق گسترش می‌دهد که تکلیف و مسئولیت ما در قبال محرومیت‌های موجود در کشور برای همگان دو چندان بوده و این تکلیف برای مدیران سنگین‌تر هم هست، لذا چنین حرکات خود جوشی جدیت در انجام تکلیف را برای مسئولین و مدیران این مناطق به همراه خواهند داشت.

اما حرکت‌های جهادی فواید و ثمرات متنوع دیگری نیز دارند که فهرست وار به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

۱)   زنده کردن رشادت‌های زمان جنگ در اذهان مردم و به تصویر کشیدن آن برای جوانان و نوجوانانی که چنین صحنه‌هایی را فقط شنیده‌اند و واقعیت آن را درک نکرده اند.

۲)      فراهم آوردن زمینه‌ی ‌لازم جهت مشارکت ملی برای سازندگی کشور

۳)   جنبه الگودهی این فعالیت‌ها به عنوان حرکاتی اسلامی و تکلیف‌محور و ترویج روحیه ایثار، جهاد، انفاق، همدردی، همبستگی، توجه به جهان آخرت، غرقه نشدن در مادیات دنیا، دوری از تجملات و…

 ارسالی از کانون همیاری امام حسن مجتبی(ع) دانشگاه صنعتی سیرجان