بسم الله الرحمن الرحیم
***
20فروردین ماه روز ملی فناوری هسته ای گرامی باد .
***
پیش نمایش تصاویر ( کلیک کنید )
انرژی هسته ای
دریافت سایز اصلی : DOWNLOAD
دریافت سایز اصلی(لینک کمکی) : DOWNLOAD
***
به انضمام :
پزشکی هسته ای،ضرورتی برای تشخیص ودرمان بیماری ها
به گزارش تبیان :
پزشكى هسته اى شاخه اى از علم پزشكى است كه در آن از مواد رادیواكتیو براى تشخیص و درمان بیمارى استفاده مى شود. مواد رادیواكتیو مورد استفاده یا رادیو ایزوتوپ هستند و یا داروهایى كه با مواد رادیو ایزوتوپ نشاندار شده اند. داروى رادیواكتیو، در روش هاى تشخیصى مواد رادیواكتیو به بیمار تزریق مى شود و میزان اشعه تایید شده، از بیمار اندازه گیرى مى شود. اكثر روش هاى تشخیصى به كمك یك دوربین اشعه گاما، توانایى تشكیل تصویر را دارند. در موارد استفاده درمانى، مواد رادیواكتیو براى درمان مورد استفاده قرار مى گیرند مثل استفاده از ید 131 (131- I)در تشخیص و معالجه کم کاری و یا پر کاری تیروئید مورد استفاده قرار می گیرد.
موارد زیر از مصادیق تکنیک های هسته ای در علم پزشکی است
1- تهیه و تولید کیتهای رادیو دارویی جهت مراکز پزشکی هسته ای
2- تهیه و تولید رادیو دارویی جهت تشخیص بیماری تیروئید و درمان آنها
3- تهیه و تولید کیت های هورمونی
4- تشخیص و درمان سرطان پروستات
5ـ – تشخیص سرطان کولون ، روده کوچک و برخی سرطانهای سینه
6- تشخیص محل تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی ، سینه و ناراحتی وریدی
7- تصویر برداری بیماری های قلبی ، تشخیص عفونت ها و التهاب مفصلی ، آمبولی و لخته های وریدی
8- موارد دیگری چون تشخیص کم خونی ، کنترل رادیو داروهای خوراکی و تزریقی و غیره
9- بهداشت و ایمن سازی محصولات دامی و خوراک دام، بیماری های دام، تغذیه دام، اصلاح نژاد دام و…
10- کاربرد گسترده در صنایع غذایی به منظور از بین بردن ویروس های گیاهی و غذایی، کاهش میزان آلودگی میکروبی و…
كاربرد پزشكی هسته ای در تصویر برداری
اساس كار دستگاه هاى مختلف كه از فیزیك هسته اى براى تصویربردارى استفاده مى كنند، ایجاد یك سرى تصویر از برش هاى مختلف بدن و از زاویه هاى متفاوت است كه این تصاویر با یكدیگر ادغام شده و یك تصویر سه بعدى از محل مورد نظر ایجاد مى كنند.
سى تى اسكن
ComputedTomography با نام CAT scan هم خانواده مى شود و روشى است كه طى آن یك سرى تصاویر دوبعدى به دست آمده با اشعه X به تصاویر سه بعدى تبدیل مى شوند. كلمه tomo از واژه tomos به معنى برش گرفته شده است. سیستم CT اسكن در سال 1972 توسط گاد فرى نیوبلد هوزنفیلد از آزمایشگاه مركزى EMI اختراع شد. آلن مك لئود كدمارك از دانشگاه تافت نیز به طور جداگانه اى همین روش را ابداع كرده بود. این دو نفر به طور مشترك برنده جایزه نوبل سال 1979 شدند. اولین نوع اسكنرها، در انجام اسكن از مغز محدودیت هایى داشتند و در آنها منبع اشعه X به صورت یك امتداد باریك مدادمانند بود كه روى یك یا دو آشكارساز ثابت شده بود. منبع اشعه X و آشكارسازها در وضعیتى متناسب با یكدیگر قرار داشتند و در امتداد بدن بیمار حركت مى كردند و طى این حركت، چرخشى یك درجه اى نسبت به یكدیگر داشتند. در نسل دوم اسكنرها، تغییراتى در شكل منبع اشعه X و تعداد آشكارسازها به وجود آمد. منبع اشعه x به شكلى شبیه پنكه تغییر پیدا كرد و زمان اسكن به طور قابل ملاحظه اى كاهش یافت. در نسل سوم اسكنرها، تغییر اساسى در زمان اسكن به وجود آمد و امكان تشكیل تصویر نهایى همزمان با اسكن ایجاد شد. در این اسكنرها، منبع پنكه اى شكل اشعه X در امتداد ردیفى از آشكارسازها كه در وضعیتى متناسب با منبع اشعه X قرار داشتند ثابت شده بود و سرعت اسكن از هر برش به 10 ثانیه كاهش پیدا كرد.
در نسل چهارم اسكنرها، زمان اسكن نسبت به قبل تغییرى نكرد با این تفاوت كه یك حلقه 360 درجه از آشكارسازها دور بدن بیمار را فرامى گرفت و منبع اشعه x نیز در وضعیتى غیرمتناسب با آشكارسازها به دور بیمار مى چرخید. در حالت مدرن اسكنرها كه واجد چندین آشكارساز و چند ردیف اسكنر هستند، اسكن از قفسه سینه به مدت یك دم و بازدم زمان مى برد. در سال هاى اخیر توموگرافى در حد میكرومتر نیز قابل انجام است و میكروتوموگرافى خوانده مى شود ولى هنوز در مورد انسان مورد استفاده قرار نگرفته است.
این حالت به وضوح بیشتر ساختارهایى مثل رگ هاى خونى كه ممكن است از بافت هاى اطراف متمایز نباشد، كمك مى كند. استفاده از این مواد در برخى موارد به بررسى نحوه عملكرد بعضى از اعضاى بدن نیز كمك مى كند. پیشرفت و فناورى CT اسكن باعث شده كه دوز تابش اشعه X و زمان اسكن كاهش پیدا كند و اما هنوز هم دوز اشعه تابشى در این روش بسیار بالاتر از رادیوگرافى معمولى با اشعه X است.
اسكن غده تیروئید
تیروئید نخستین عضو بدن است كه پس از دسترسی به جاروبگر خطی در سال 1950 از آن نـگـاره رادیوایزوتوپی گرفته شد . تیروئید گــاهــی دارای گــره هـا یـا تـكـمـه‌هـایـی اسـت كـه جذب كننده مولكول‌های نشاندار نبوده و سرد نامیده می شوند و نسبت به بافت سالم تیروئید كـه جـذب كـننده مولكول‌های نشان دار با مواد رادیواكتیو است ، احتمال سرطانی شدن ، بیشتر است.
در گذشته برای اسكن تیروئید ، یك روز پیش از نـگـاره بـرداری بـه بیمار خورانده می شد . دز پرتوی كه از این‌راه به بیمار داده می شد ،بالا بود رادیوایزوتوپ دیگری كه از عنصر ید می‌تواند در ایـن روش به كار رود 135 I با نیمه عمر سه ساعت است كه این رادیوایزوتوپ هم به علت دردسـرهـای تـكـنیكی كاربرد ندارد . تكنسیم به صورت یون پرتكنتات m99 Tc به وسیله همان بـافـت هـایـی كـه یـد را جـذب مـی كـنـنـد ، جذب میشود . از آن جا كه m99 Tc تابش كمتری به بـیـمار می دهد ، به دیگر رادیونوكلئیدها برتری دارد . زمـان لازم برای وارد شدن مولكول‌های نشاندار به غده تیروئید پس از تزریق با m99 Tc نزدیك به 20 دقیقه است.
اسكن غده پاراتیروئید
برای اسكن این غده تكنسیم تالیوم یا Mibi به كـــــار مـــــی‌رود . یـــكـــــی از روش‌هـــــای اســكــــن پاراتیروئید، تزریق (500mci15MBq ) تكنسیم است كه پس از 15 دقیقه اسكن گرفته می شود . اگر نیاز باشد اسكن هر ساعت یا هر دو ساعت پس از نخستین اسكن انجام می گیرد.
اسكن جمجمه:
تشخیص ضربه مغزى و خونریزى داخلى معمولى ترین دلیل براى اسكن از سر است. این اسكن بدون تزریق ماده حاجب انجام مى شود و خونریزى حالت متمایزترى خواهد داشت. براى تشخیص تومور نیز از این روش به همراه تزریق ماده حاجب استفاده مى شود كه البته دقت MRI را ندارد. از CT اسكن سر و گردن و منطقه دهانى معمولاً براى آمادگى جراحى استخوان صورت و فك و گاهى تشخیص تومور یا كیست در ناحیه فك ها و سینوس ها و تیغه بینى استفاده مى شود.
اسکن ریه:
بررسی بیماری های ششی به روش پزشكی هـسـتـه‌ای آسـان و ارزان انـجام می گیرد. در این روش‌ها گازهای رادیواكتیو مانند گزنون133 54 Xeیا مولكول‌های درشت نشاندار به كار می‌روند .
بسته شدن یك سرخرگ بزرگ در شش با لخته خون یعنی آمبولی شش در پزشكی دردسـر بـزرگـی اسـت . در پـزشـكـی هسته‌ای برای آزمایش آمبولی ششی نزدیك سه MBq( 100 mci) آلـبـومـیـن نـشـاندار با m99 Tc را در سیاهرگ بیمار تزریق می كنند . مـولكول‌های درشت این ماده پس از تزریق به قلب و پس از آن به شش‌ها می‌رسند. مولكول‌های درشت ،بزرگ‌تر از آن هستند كه از میان مویرگ‌های ششی بگذرند و به صــورت مــوقـتــی در ورودی بــرخــی از مــویــرگ‌هــای فـعــال گــرفـتــار مــی شــونـد. ایـن مولكول‌های درشت كمتر از 1% مویرگ‌ها را می‌بندند و پس از یك تا دو ساعت خرد میشوند و راه خون باز می شود.
.
مـی تـوان چـگـونـگـی گـردش هـوا در شـش‌هـا را بـا یك گاز رادیواكتیو مانند گزنون (54133 Xe )كــه دارای نـیـمــه عـمــر 5.3 روزه اســت بــررسـی كـرد. چـگـونـگـی پـخـش رادیواكتیویته و مدت زمان باقی ماندن آن در یك ناحیه از شش ، داده های تشخیصی را كه نیاز داریم به دست می دهد.
ادامه دارد…
مریم نایب زاده
بخش دانش و زندگی تبیان
***
بررسی های قلب و اسكن قلب
بررسی‌های قلب در پزشكی هسته‌ای با روش‌های پیچیدهای انجام می شود زیرا زنش های پیوسته قلب جزئیاتی را كه می توانند در نگاره دیده شوند ، محدود می‌كند . با بـه كـارگیری سیگنال‌های ECG برای فعال كردن آشكارساز در مرحله آسایش زنش قلب توان جداسازی نگاره را می توان افزایش داد .
در این تکنیک از مواد رادیواکتیو برای مشخص کردن جریان خون در قلب و رگهای خونی استفاده می شود. مثال خوب برای این تکنیک آزمایش تنش تالیوم است در این آزمایش یکی از ترکیبات رادیواکتیو تالیوم به بیمار تزریق می شود بیمار یک سری نرمش انجام می دهد و به وسیله دوربین های پرتو گاما از قلب بیمار عکس برداری می شود. پس از یک استراحت مطالعات دوباره تکرار می شود؛ اما این بار بدون فعالیت بدنی. تصاویر گرفته شده قبل و بعد از نرمش کردن با هم مقایسه می شوند تا تغییرات جریان خون مشاهده شود. این روش برای تشخیص تصلب شراین در قلب و دیگر اعضا مناسب است.
اسکن قلب معمولا با وضوح خیلی بالا وسرعت بالا صورت می گیرد ومعمولا هر گونه اختلال در عملکرد قلب را مشخص می کند.
(MRI (Magnetic ResonanceImaging
MRI روشی است که می‌توان با کمک گرفتن از آن تصاویر بسیار دقیق و واضحی از اندامهای درون بدن بدست آورد . MRI مخفف کلمه لاتین Magnetic Resonance Imagingبه معنی تصویر برداری با تشدید مغناطیسی می باشد . درواقع این روش با استفاده از میزان آب معدنى متصل به مولكول ها، تصویرى از داخل بدن ایجاد مى كند. این روش معمولاً براى تشخیص هرگونه بیمارى یا اختلال در عملكرد ارگان ها مورد استفاده قرار مى گیرد.اسم اصلى این روش nuclean MRI است كه كلمه هسته اى به علت بار منفى كه روى بیمار ایجاد مى كند، به طور كلى حذف شده است. در علوم دیگر واژه NMR كه استفاده از همین دستگاه در علوم غیرپزشكى است، هنوز استفاده مى شود.
اساس كار MRI معمولاً براساس خصوصیات آزاد شدن اتم برانگیخته هیدروژن در مولكول آب است. وقتى جسم مورد نظر در یك میدان خاص و پرقدرت مغناطیسى قرار مى گیرد، تمام اسپین هاى اتمى هسته هاى بدون اسپین صفر در دو حالت مخالف یكدیگر قرار مى گیرند یا به صورت موازى با میدان مغناطیسى یا غیرموازى. اختلاف میان اتم هاى موازى و غیرموازى یك در میلیون است، در هر صورت این اختلاف باعث تغییرى در میدان مى شود. به هر حال هسته ها در حالتى زاویه دار با میدان الكترومغناطیسى قرار مى گیرند. دوقطبى هسته در امتداد میدان مغناطیسى قرار مى گیرد، در لحظه اى كه نسبت ها تقریباً مساوى هستند، بیشتر هسته ها در حالت كم انرژى قرار مى گیرند. وقتى كه بافت در معرض انرژى الكترومغناطیسى قرار مى گیرد (RF PULS) تعدادى از هیدروژن ها كه در حالت موازى با میدان مغناطیسى بودند به حالت پرانرژى و پاد موازى درمى آیند. براى انتخاب زاویه تصویر مورد نظر از سه محور عمود برهم شیب مغناطیسى استفاده مى شود. شیب اول مربوط به برش است كه هنگام RFADS اعمال مى شود. بعدى شیب رمزكننده فاز است و در نهایت شیب رمزكننده سرعت تكراركه در حین عكسبردارى از بافت اعمال مى شوند. این عمل به عكسبردارى از برش هایى از هر زاویه كمك مى كند.
MRI مخفف کلمه لاتین Magnetic Resonance Imagingبه معنی تصویر برداری با تشدید مغناطیسی می باشد . درواقع این روش با استفاده از میزان آب معدنى متصل به مولكول ها، تصویرى از داخل بدن ایجاد مى كند. این روش معمولاً براى تشخیص هرگونه بیمارى یا اختلال در عملكرد ارگان ها مورد استفاده قرار مى گیرد
زمانى كه هسته برانگیخته شده به حالت پایه برگشت، از خود انرژى آزاد مى كند. زمان برگشت به حالت پایه و موازى شدن با میدان مغناطیسى كه در حد هزارم ثانیه است، با T1 نشان داده مى شود. T2 زمانى است كه برگشتن به حالت عادى با استفاده از انرژى معكوس اتفاق مى افتد.
براى تشكیل تصویر ثبت اطلاعات فضایى مولكول هاى بافت بعد از بازگشت به حالت عادى لازم است. به همین جهت یك میدان مغناطیسى متراكم براى ثبت موقعیت هسته ها به كار گرفته مى شود.
MRI براى تشخیص هرگونه آسیب در بافت هاى مختلف مورد استفاده دارد. یكى از نكات مثبت در مورد MRI نداشتن اثر منفى بر روى بیمار است. MRI با استفاده از میدان مغناطیسى و تابش غیریونیزه انجام مى گیرد. در حالى كه CT اسكن با اشعه X معمولى كه واجد تابش هاى یونیزه است، انجام مى شود و تابش هاى یونیزه مى توانند احتمال ایجاد بدخیمى را افزایش دهند به خصوص در بچه ها. عكس هاى حاصل از MRI معمولاً بین 5 تا 20 عدد هستند كه هر یك اطلاعات خاصى را از بافت مورد نظر نشان مى دهند و باید توسط پزشك بررسى و مطالعه شوند.
انواع MRI:
MRIانتشارى: این نوع از MRI میزان انتشار آب را در بافت هاى بدن مشخص مى كند. از این طریق مى توان انتشار مولكول هاى مختلف را در ارگان ها و سلول هاى مختلف بررسى كرد. نوع جدید MRI انتشارى (DTI) مى تواند میزان انتشار را در جهات مختلف مشخص كند و این روش در تشخیص بیمارى هایى مثل MS كه نورون ها طى آن از بین مى رود، به كار گرفته مى شود.
MR angiography-MRA: روشى است كه از طریق آن اشكالات عروقى بررسى مى شود. اصلى ترین مورد استفاده از MRA بررسى عروق گردن و نابجایى آئورت و عروق كلیوى است. یك مورد استفاده دیگر از MRI در تصویربردارى از بافت هاى نرم، تعیین دقیق محل تومور در بدن است كه با تعیین دقیق محل آن مى توان رادیوتراپى را آغاز كرد. محل دقیق و اندازه تومور به این ترتیب مشخص مى شود و محل آن خالكوبى یا نشانه گذارى مى شود و درمان در آن محل به طور خاص آغاز مى شود.
موارد کاربردMRI
امروزه M.R.I در تشخیص بسیاری از بیماریها و ضایعات اعضاء مختلف بدن به کار می رود .
از این روش می‌توان برای تشخیص ، درمان و دنبال کردن مسیر بیماری استفاده نمود. مثلا تمام ناهنجاریهای مغز و نخاع به وسیله MRI نشان داده میشود. با این روش می‌توان تشخیص داد که درد کمر به علت درد عضله است و یا به علت فشار روی عصب می‌باشد. همچنین در درمان و تشخیص و روند توسعه سرطان از این روش استفاده میشود. موارد کاربرد MRI بسیار زیاد است که در این جا فقط چند نمونه ذکر می شود:
MRI-1 مغز: در بررسی مغز و نخاع و چشم ، گوش و بسیاری از دیگر اعضاء موجود در ناحیه سر و گردن به کار می رود . باید یادآور گردید که نخستین بار از این روش در برررسی مغز و نخاع استفاده شد و M.R.I به میزان زیادی به یاری متخصصین و جراحان مغز و اعصاب آمد . از این روش در تشخیص پارگی و جابجایی دیسک های بین مهره های ستون فقرات ، صدمات و تومورهای نخاع ، تومورهای مغز ، خونریزی ها و به خصوص سکته های مغزی استفاده می شود . در برخی موارد خاص که تشخیص آن برعهده پزشک معالج شماست ، ممکن است نیاز به استفاده از ماده گادولینیوم جهت تصویربرداری در روش M.R.I باشد .در این نوع تصویربرداری، تصاویر كاملا تفكیك‌شده‌‌‌‌ای از بخشهای مختلف مغز گرفته میشود. وضعیت بیماران مبتلا به سردرد حمله‌‌‌‌ای و ناگهانی؛ ضعف و دوبینی، با MRI مغز قابل بررسی است. MRI مغز برای تكمیل تصویربرداری به وسیله سی‌‌‌‌تی‌اسكن و در مواردی نامشخص بودن تصاویر دریافتی به وسیله سی‌‌‌‌تی‌اسكن نیز استفاده میشود.
MRIستون مهرهها: معمولا برای بررسی بیرون‌زدگی یا تورم غیرعادی دیسك، تنگ شدن و ناراحتی كانال میانی ستون مهرهها كاربرد دارد. علاوه بر این، این نوع تصویربرداری بهترین شیوه برای بررسی وضعیت آسیب‌‌‌‌ها و مشكلات عودكننده (بازگشت‌كننده) ستون مهرهها در بیمارانی است كه مورد عمل جراحی ستون مهرهها قرار گرفته‌‌‌‌اند.
MRI-3 استخوان و مفصلها: در این نوع تصویربرداری، وضعیت تمام استخوان‌‌‌‌ها و مفصلها، حتی بافت‌‌‌‌های نرم به ویژه بخشهای متصل به آنها قابل‌بررسی است. وضعیت تاندون‌ها، رباط ها، عضلات، غضروف‌‌‌‌ها و آسیب‌های احتمالی استخوان‌‌‌‌ها نیز با این تصویربرداری مورد بررسی قرار گیرد.
MRI حفره شكم: معمولا زمانی كه استفاده از سی‌‌‌‌تی‌اسكن و اولتراسون پاسخ‌گوی نیاز پزشك برای تشخیص بیماری نباشد، از MRI حفره شكم برای بررسی دقیق وضعیت اندامهای درونی حفره‌شكم استفاده می‌‌‌‌كنند. شاخص‌‌‌‌ترین كاربرد MRI حفره شكم، بررسی وضعیت كبد، غدد فوق كلیه و پانكراس است.
MRI ویژه دستگاه گردش خون MRI: ویژه دستگاه گردش خون و بررسی وضعیت قلب و رگ‌‌‌‌هاست. رگهای مرتبط با گردن (كاروتید) و مغز نیز با این نوع MRI بررسی میشوند. برای بررسی وضعیت رگهای محوطه شكم، به ویژه رگهای مرتبط به كلیه‌‌‌‌ها نیز از MRA استفاده می‌‌‌‌كنند. سام.آر.آی تصویربرداری به شیوه تشدید مغناطیسی با MRI ، شیوه دیگری برای تصویربرداری از اندام‌‌‌‌ها و بافت‌‌‌‌های درونی بدن با كمك امواج مغناطیسی و امواج رادیویی است.
ادامه دارد…
مریم نایب زاده
بخش دانش و زندگی تبیان
طرح پلاکارد روز ملی انرژی هسته ای ، بنر طرح پلاکارد روز ملی انرژی هسته ای
دیدگاه کاربران ...
تعداد دیدگاه : 2
سلام اخوی
عالی شدن 🙂
سلام
تشکر استاد
حاجی یه پیامک بهم بده که شمارتونو داشته باشیم
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.