شرط ترک اعتکاف
س. آیا شخص معتکف مى‌تواند در ابتداى اعتکاف هنگام نیت کردن شرط کند که اگر براى او عذرى پیش آید حتى در روز سوم هم دست از اعتکاف بردارد؟
ج: بله مى‌تواند.

اعتكاف بعد از طلوع فجر
س. معتكفى مى‌خواهد سه روز اعتكاف كند و مدّت 72 ساعت اعتكاف انجام دهد، اگر اعتكافش را از بعد از طلوع فجر ـ مثلاً از ظهر ـ شروع كند و ظهر هم به پایان برساند به‌گونه‌اى كه مجموع آن 72 ساعت شود، آیا این اعتكاف صحیح است؟
ج: اعتكاف باید از شروع روز اول تا پایان روز سوم باشد و تلفیق كردن ـ بدین‌گونه كه جزئى از روز اول را با جزئى از روز آخر یك روز كامل به حساب بیاورد ـ صحیح نیست.

تأخیر از وقت واجب اعتكاف
س. اگر معتكف مثلاً یك ساعت از ابتداى روز ـ بعد از طلوع فجر ـ تأخیر كند آیا این روز به عنوان روز اول اعتكاف حساب مى‌شود؟ چه تأخیر عمدى باشد یا اضطرارى؟
ج: در اعتكاف باید از ابتداى روز اول شروع كرد، لذا روزى كه ناقص مانده جزو اعتكاف محسوب نمى‌شود هرچند كه تأخیر از روى اضطرار باشد.

نذر اعتكاف دو روز و یا سه روز منفصل
س. اگر انسان نذر کند دو روز معتکف شود نه بیشتر از آن، آیا نذرش منعقد مى‌شود؟
ج: منعقد نمى‌شود.
س. اگر کسى نذر کند سه روز منفصل معتکف شود، آیا نذرش منعقد مى‌شود؟
ج: منعقد نمى‌شود.

اعتكاف بیش از سه روز
س. آیا بیشتر از سه روز مى‌توان معتکف بود به‌طورى که آن زیاده بخشى از یک روز یا شب باشد؟
ج: اعتکاف بیشتر از سه روز جایز و صحیح است و در طرف زیاده حدّى ندارد، ولى زیاد کردن بخشى از روز یا بخشى از شب به نیت اعتکاف محل اشکال است.
س. اگر معتكف نیّت چهار روز اعتكاف كند، آیا روز چهارم هم جزو اعتكاف است یا این‌كه باید شش روز را تكمیل كند تا روز چهارم به حساب آید؟
ج: روز چهارم نیز داخل در اعتكاف است، و اگر پنج روز اعتكاف كند، واجب است روز ششم را كامل كند.

تعریف شب و روز
س. منظور از شب و روز در اعتکاف چیست؟
ج: روز از طلوع فجر تا مغرب شرعى است و شب از مغرب تا طلوع فجر.

اعتكاف ممیّز
س. آیا اعتكاف بچه ممیّز صحیح است؟
ج: اعتكاف او نیز صحیح است.

وجوب عبادت براى معتكف
س. آیا مشغول بودن به عبادات بر معتكف واجب است یا صِرف ماندن در مسجد كافى است؟
ج: عبادات مستحبى، فى نفسه بر معتكف واجب نیست.

عدالت امام جماعت مسجد
س. آیا عدالت امام جماعت مسجد جامع در صحّت اعتكاف شرط است؟
ج: عدالت امام جماعت مسجد در صحّت اعتكاف شرط نیست.

قصد نمودن عبادت دیگر
س. آیا در اعتکاف نیازى به قصد نمودن عبادت دیگرى هم هست؟
ج: نیازى نیست.

اعتكاف در مساجد دانشگاه
س. اعتکاف در مساجد دانشگاه‌هاى سراسر کشور چه حکمى دارد؟
ج: به قصد رجاء اشکال ندارد.

شك در مسجد بودن مكان اعتكاف
س. اعتکاف در مکان‌هایى که شک است که آیا جزء مسجد است یا نه، چه حکمى دارد؟
ج: غیر از سرداب و محراب و پشت بام مسجد، در جاهاى دیگرى که معلوم نباشد جزو مسجد است یا نه، اعتکاف صحیح نیست.

اعتكاف در پشت بام مسجد
س. آیا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگى به وقف كننده دارد؟
ج: پشت بام مسجد در حكم مسجد است مگر این‌كه احراز شود كه هنگام وقفِ مسجد، پشت بام آن از وقف خارج شده است.

اعتكاف در حیاط مسجد
س. اعتکاف در حیاط مسجد چه حکمى دارد؟
ج: اگر جزو مسجد نباشد، اعتکاف صحیح نیست.

حق سبقت در مكان
س. آیا گذاشتن وسایل یا نوشتن نام موجب سبقت در محلى‌ از مسجد مى‌شود؟
ج: بنا بر احتیاط واجب گذاردن وسائلى مانند كیف موجب حق سبقت مى‌شود به شرط آن که از زمان گذاردن آن وسیله تا آمدن شخص زیاد فاصله نشود، به نحوى كه منجر به تعطیلى مكان شود.

غصب محل معتكف دیگر
س. اگر کسى جاى شخصى را که معتکف بوده غصب کند در صورتى که جاهل بوده و یا عامد آیا ضررى به اعتکافش مى‌زند؟ و اگر ضرر مى‌زند آیا شامل کفاره و… مى‌باشد.
ج: گرچه بنابر احتیاط مرتكب خلاف شده ولى اعتکاف صحیح است و کفاره هم ندارد.

حصول مانع در مسجد محل اعتكاف
س. الف) اگر در مسجدى که معتکف شده مانعى از ادامه دادن اعتکاف در آن مسجد برایش پیش آید، آیا اعتکافش باطل مى‌شود؟
ب) چنانچه آن اعتکاف واجب باشد باید در مسجدى دیگر معتکف شود و یا بعداً قضا کند؟
ج) اگر مانع برطرف شد آیا باید به مسجد قبلى بازگردد؟
جواب: الف: باطل مى‌شود.
ب: واجب است اعتکاف را در مسجدى دیگر یا همان مسجد بعد از رفع مانع، شروع کرده و یا قضا نماید.
ج: لازم نیست.

خروج از مسجد براى خرید
س. هیأت برگزارى اعتكاف كه متشكل از تعدادى از معتكفین است، وظیفه خدمت به معتكفین و فراهم كردن نیازمندى‌هاى آنها را بر عهده دارد لذا باید نیازمندى‌هاى معتكفین مثل افطارى و سحرى را خریدارى كند، آیا این مسئله به اعتكاف آنها ضرر نمى‌رساند؟
ج: خارج شدن از مسجد براى خرید چیزهاى ضرورى مثل غذا و غیره اگر در ضمن آن نیازمندى‌هاى خود را نیز تهیه مى‌كنند، اشكال ندارد؛ البته با رعایت قیودى که در استفتاى «خرید و فروش توسط معتكف» خواهد آمد.

رفتن به مكان‌هاى ملحق به مسجد
س. حكم رفتن به حیاط بیرونى كه ملحق به مسجد است چیست؟
ج: رفتن به جاهایى كه در حكم مسجد است، اشكال ندارد اما رفتن به خارج از مسجد جایز نیست مگر مواردى كه خروج از مسجد به خاطر آنها جایز است.

انتخاب مسیر كوتاه در خروج اضطرارى
س.هنگام خروج از مسجد براى امور ضرورى، انتخاب کوتاه‌ترین راه و رفتن زیر سایه چه صورتى دارد؟
ج: احتیاط واجب آن است که نزدیکترین راه را انتخاب کند و واجب است در صورت امکان زیر سایه ننشیند لکن راه رفتن زیر سایه اشکال ندارد؛ گرچه احتیاط مستحب ترك آن است.
س. در صورت نزدیک بودن مکانی جهت قضاء حاجت یا وضو گرفتن یا مسواک زدن مسلم است که باید به مکان نزدیک‌تر برود؛ حال اگر مکان نزدیک مستلزم صف ایستادن و معطّل شدن شود و مکان دیگری با فاصله‌ی کمی بیشتر باشد که معطّلی نداشته و زمان کمترى گرفته می‌شود تکلیف چیست؟ (مثلاً سرویس بهداشتی در جنب شبستان اعتکاف هست ولی شلوغ است اما در وسط حیاط مسجد حوض هست و می‌توان آنجا بدون معطلی وضو گرفت) آیا باید به مکان دوم برود؟ یا مستحب است؟ یا به‌خاطر فاصله بیشتر، رفتن به مکان دوم جایز نیست؟
ج: رفتن به مکان دوم در فرض سؤال اشکالى ندارد.

خارج شدن از مسجد براى تشییع جنازه
س. آیا رفتن به تشییع جنازه در هنگام اعتكاف مدّت زمان مشخص دارد؟ حكم رفتن زیر سایه در این هنگام ـ چه در ماشین و یا غیر آن ـ چیست؟
ج: زمان مشخصى ندارد و رفتن به تشییع جنازه در صورتی که ضرورت عرفی به‌حساب آید و آن‌قدر طولانى نشود كه باعث محو صورت اعتكاف شود، اشكال ندارد و در صورت امكان واجب است كه زیر سایه ننشینند و احتیاط مستحب این است كه زیر سایه حركت نكند.

شركت در امتحان
س. نظر مبارک‌تان را در مورد «شرکت در امتحان براى معتکفین» بیان فرمایید.
ج: اگر شرکت در امتحان ضرورت ندارد خارج نشوند و براى افرادى که شرکت در امتحان ضرورت عرفى دارد مانع ندارد ولى خروج از مسجد نباید به حدّى برسد که صورت اعتکاف محو شود.

شركت معتكف در نماز جمعه
س. آیا شخص معتکف براى شرکت در نماز جمعه مى‌تواند از مسجد محل اعتکاف خارج شود؟
ج: با انتخاب نزدیکترین راه و معطّل نشدن در بین راه اشکال ندارد؛ ولى نباید خروج او به مقدارى باشد كه صورت اعتكاف به‌هم بخورد.
س. آیا مى‌توان براى غسل امّ داوود از محل اعتکاف خارج شد؟ بر فرض خروج (سهواً یا عمداً) آیا باعث ابطال اعتکاف مى‌شود؟
ج: با مراعات آن‌چه در جواب سؤال قبل گفته شد، اشکال ندارد.

رفتن به محل كار در حین اعتكاف
س. آیا اشخاصى که مشغول کارند اعم از کارمندان، کارگران و معلمان و… مى‌توانند در ایام کار معتکف شوند و در عین اعتکاف به محل کار رفته و بعد از اتمام کار به محل اعتکاف برگردند؟
ج: نمى‌توانند.

تهیه مكان وضو در داخل مسجد
س. اگر مكان‌هایى براى وضو و شستن دست‌ها و دندان‌ها در خارج از مسجد فراهم شده باشد، آیا واجب است مكان خاصى در داخل مسجد تهیه شود تا معتكف از مسجد خارج نشود؟
ج: صِرف نیاز به خروج از مسجد براى طهارت و نظافت ـ براى جواز خروج ـ كافى است و تهیه مكانى در داخل مسجد واجب نیست.

خروج در غیر از موارد مجاز
س. اگر کسى سهواً به غیر از جهاتى که تجویز شده براى بیرون رفتن از مسجد در هنگام اعتکاف بیرون رود، آیا اعتکافش باطل مى‌شود؟
ج: اگر به جهت فراموشى خارج شود و خروجش زیاد طول نكشد، اعتکافش باطل نمى‌شود.

محرّمات اعتكاف
س. كارهاى حرام در هنگام اعتكاف چیست؟
ج: معتكف باید از این كارها پرهیز كند:
* بوییدن چیزهاى خوشبو و عطریّات حتى گیاهان خوشبو، همراه با لذّت؛ پس براى كسى كه حس بویایى ندارد اشكال ندارد.
* خرید و فروش
* سایر انواع تجارت؛ مثل صلح و اجاره و مضاربه و غیر این‌ها (بنابر احتیاط واجب).
* مجادله و جدال ـ چه در امور دینى و چه دنیوى ـ به قصد غلبه بر دیگرى و اظهار فضل و برترى بر او؛ اما اگر به قصد اظهار حق و بازداشتن طرف از طریق باطل باشد، مانعى ندارد.
* امور جنسى و شهوت‌آمیز مانند بوسه، لمس و آمیزش.
* استمناء(1) (بنا بر احتیاط واجب)
________________________________________
(1) گرچه استمناء در هر حال حرام و از گناهان بزرگ است ولى در حال اعتكاف گناهى بزرگتر است.

رفتن به مكانى به گمان تابع مسجد بودن
س. اگر معتكف به گمان این‌كه مكانى تابع مسجد است، به آن مكان برود و بعد معلوم شود كه آن‌جا جزو مسجد نبوده، حكم اعتكافش چیست؟
ج: خروج عمدى از مسجد ـ  ولو از روى جهل ـ اعتكاف را باطل مى‌كند.

افطار اجبارى روزه
س. اگر معتكف مبتلا به مرضى شود كه مجبور به افطار روزه است چه باید بكند و حكم اعتكاف او چیست؟
ج: اعتكاف بدون روزه صحیح نیست لذا با افطار روزه، اعتكاف باطل مى‌شود.

خرید و فروش توسط معتكف
س. آیا در صورت ضرورت یا عدم ضرورت مى‌توان شخصاً در ایام اعتکاف خرید و فروش نمود و یا باید توکیل یا نقل به غیر بیع نمود؟
ج) خرید و فروش بر معتکف حرام است ولى هرگاه براى تهیه مواد خوراکى ناچار از خرید و فروش شود و شخص غیرمعتکفى که این کار را انجام دهد، نیابد و تهیه اجناس مذکور بدون خرید نیز امکان نداشته باشد، در این صورت خرید و فروش مانعى ندارد.

وكیل كردن غیر برای خرید
س. آیا جایز است كه معتكف كسى را براى خرید ـ چه ضرورى و چه غیر ضرورى ـ وكیل نماید؟
ج: اگر براى خرید نیازمندى‌هاى هنگام اعتكاف باشد، اشكال ندارد و اما در غیر آن موارد اگر وكیل كردن در هنگام اعتكاف باشد، اشكال دارد.

موارد مجاز خرید و فروش
س. موارد ضرورى كه خرید و فروش در آنها براى معتكف جایز است چیست؟
ج: مواردى كه در هنگام اعتكاف براى خودش و نفقه خانواده‌اش به آن نیاز دارد.

معاملات معتكف غیر از خرید و فروش
س. آیا اجاره و دیگر معاملات غیر از خرید و فروش در هنگام اعتكاف جایز است؟
ج) سایر معاملات (غیر از خرید و فروش) بنابر احتیاط واجب در هنگام اعتكاف جایز نمى‌باشد

اجراى عقود و ایقاعات
س. آیا اجراى عقود و ایقاعات (غیر از معاملات) در هنگام اعتكاف جایز است؟
ج: مانعى ندارد.
گفتگوى مباح در حال اعتكاف
س. آیا گفتگو در مورد چیزهاى مباح هنگام اعتكاف جایز است؟
ج: اشكال ندارد.

غسل معتكف در مسجد
س. انجام غسل براى معتکف در مسجد چه حکمى دارد و آیا فرقى بین غسل واجب و مستحب مى‌باشد؟
ج: غسل جنابت و حیض در دو مسجد شریف مکّه و مدینه، مطلقاً جایز نیست بلکه باید تیمّم نموده فوراً خارج شود و در مساجد دیگر نیز اگر غسل، موجب درنگ کردن و یا آلودگى مسجد شود، جایز نمى‌باشد و سایر اغسال واجب و یا مستحب در صورت امکان و عدم مزاحمت براى دیگران اشکال ندارد.

استفاده از عطر و گلاب
س. عطر و گلاب زدن و یا بو کردن عطر و گلاب اعتکاف را باطل مى‌کند یا نه؟ اگر سهواً باشد چه‌طور؟
ج: در صورتى که عطر یا گلاب را براى لذت بردن بو کند، بنا بر احتیاط واجب اگر اعتکاف واجب معیّن باشد باید اعتکاف را به پایان ببرد و قضاى آن را به‌جا آورد؛ و در واجب غیرمعیّن، اگر در دو روز اول باشد باید اعتکاف را از سر بگیرد و اگر روز سوم باشد اعتکاف را اتمام و سپس از سر بگیرد و در اعتکاف مستحب قبل از اتمام روز دوم چیزى بر عهده او نیست و اگر روز سوم باشد باید دوباره اعتکاف را از سر بگیرد و در آنچه ذکر شد بنا بر احتیاط واجب فرقى بین عمد و سهو وجود ندارد.

كفّاره مُحرّمات اعتكاف
س. کفّاره هر یک از مُحرّمات را به‌طور جداگانه بیان کنید؟
ج: اگر اعتکاف واجب را با آمیزش جنسى (جماع) هرچند در شب باطل نماید کفّاره بر او واجب مى‌شود اما در اعتکاف مستحب (در دو روز اول) اگر با این عمل قصد دارد که از اعتکاف صرف‌نظر نماید کفاره ندارد و در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب کفاره ثابت است لکن انجام سایر مُحرّمات کفّاره ندارد گرچه احتیاط مستحب پرداخت کفّاره‌ مى‌باشد و کفّاره ابطال اعتکاف (در موارد وجوب کفّاره) کفّاره ابطال روزه ماه رمضان است.

بوى خوش خمیر دندان
س. با توجه به اینکه بوی خمیردندان بوی خوشی است آیا مسواک زدن با خمیردندان در حین اعتکاف مخلّ به اعتکاف هست؟
ج: مسواک زدن با آن مانع ندارد و آنچه حرام است بوییدن بوى خوش است.

ترك محل خوشبو
س. اگر در مکانی از مسجد بوی خوشی می‌آمد آیا ترک آنجا لازم است؟ اگر وضوخانه بود و بوی خوش به سبب خمیردندان یا صابون بود چه باید کرد؟
ج: اگر بودن در آن مکان مستلزم بوییدن بوى خوش است باید آنجا را ترک کند.

شرایط صحّت اعتكاف در سفر
س. آیا مى‌توان براى شركت در مراسم اعتكاف به شهر دیگرى كه بیش از چهار فرسخ با ما فاصله دارد مسافرت كرد و اعتكاف در صورت سفر صحیح است؟
ج: اگر قصد اقامت ده روز و یا نذر روزه در سفر نباشد، روزه در سفر صحیح نیست و با عدم صحّت روزه، اعتكاف هم صحیح نیست.
س. آیا انسان مى‌تواند در شهر دیگرى معتکف شود؟
ج: اگر مسافر باشد نمى‌تواند مگر این‌که نذر کرده باشد در سفر روزه بگیرد؛ و بنا بر احتیاط واجب این نذر باید قبل از شروع سفر انجام گیرد.

اعتكاف مسافر با نذر
س. من علاقه زیادى دارم كه در مراسم اعتكاف در مركز استان شركت كنم ولى چون در شهرستان زندگى مى‌كنم و اگر بخواهم به مركز استان بروم باید نماز خود را شكسته بخوانم، آیا از این نظر مشكلى نخواهم داشت؟
ج: كسى كه بخواهد در سفر معتكف شود، مى‌تواند نذر كند كه در سفر روزه بگیرد و مى‌تواند اعتكاف نماید.

شرایط و صیغه نذر روزه در سفر
س. اگر كسى بخواهد در خارج از شهر خود اعتكاف كند، به‌طور مثال در مكّه مكرّمه و از ساكنین مكّه نباشد و قصد ده روز هم نكند، آیا نذر كافى است؟ و صیغه آن چیست؟
ج: نذر روزه در سفر مانعى ندارد و با این نذر روزه و اعتكافش صحیح است، ولى احتیاط واجب آن است كه نذر قبل از شروع مسافرت باشد و صیغه آن عبارت است از: «لله علىّ أن اصوم فی سفری إلى كذا».(1)
________________________________________
1- و مى‌تواند ترجمه آن را بگوید كه عبارت است از: « براى خدا بر من است كه در سفر به فلان مكان روزه بگیرم»