بسم الله الرحمن الرحیم
السلام علیک یا ابالحسن یا علی بن ابیطالب یا امیرالمومنین یا ولی الله
امام صادق علیه السلام :
غذا دادن به یک مؤمن در روز عید غدیر ثواب اطعام یک میلیون پیامبر و صدیق (در رأس آنها خود ائمه معصومین) و یک میلیون شهید (در رأس آنها حضرت عباس و شهدای کربلا) و یک میلیون فرد صالح در حرم خداوند را دارد.
(بحار، ج ۶، ص ۳۰۳)
***
پیش نمایش طرح (کلیک کنید)
دریافت سایز بزرگ این طرح : DOWNLOAD
***
به انضمام :
۱۲ پیشنهاد ویژه برای عید غدیر امسال
به گزارش روضه نیوز ؛ باید سرمان را بالا بگیریم و شاکر این نعمت بزرگ باشیم؛ شیعه علی بودن سعادت کوچکی نیست. برای مایی که از کودکی با «یا علی» رو پای خودمان ایستادیم و هر وقت در زندگی، گرهی به کارمان افتاده از مولا مدد گرفته‌ایم، غدیر برترین عید سال است. باید سرمان را بالا بگیریم و روز برگزیده شدن او را جشن بگیریم، روزی که خدا انتخابش کرد تا دین را «کامل» کند. روزی که پیامبر دستش را بالا برد تا همه ببینند چه کسی پس از پیامبر بر آنها ولایت دارد. غدیر، صرفا یک رویداد تاریخی نیست که فقط بنشینیم و درباره‌اش مطالعه کنیم. یک جریان همیشه زنده است که مثل تمام اعیاد برای خودش آداب و رسوم بسیاری دارد. در این مطلب قصد داریم همین آداب و رسوم را مرور کنیم گه متاسفانه برخی از آنها در جامعه امروز کمرنگ شده و باید برای احیا همه آنها تلاش کرد. باید کاری کنیم تا جشن غدیر، جشنی در شان این عید بزرگ باشد. برای تهیه این مطلب، سراغ حجت‌الاسلام و الملسمین محمد حسین مشکوری، تولیت مسجد جامع قلهک و مدیر کانون خورشید که به صورت تخصصی به موضوع غدیر می‌پردازد رفتیم. پس از خواندن این مطلب، مطمئن باشید که در روز عید غدیر، کارهای مهمی برای انجام دارید. 
۱- میهمانی بگیرید و اطعام کنید
میهمانی گرفتن و اطعام مردم، در همه روزهای تقویم دارای فضیلت بسیار است، اما در روز عید غدیر فضیلت بیشتری دارد. آنقدر بر این موضوع سفارش شده که در برخی روایات عید غدیر به «یوم اطعام الطعام» معرفی شده است. می‌توان ریشه این موضوع را فرمان خدا به پیامبرش جست‌وجو کرد که در واقعه «یوم‌الدار» یعنی داستان علنی شدن بعثت پیامبر اکرم رخ داد. خداوند در سال سوم بعثت به پیامبر امر کرد که با گوشت گوسفند و مقداری شیر، عذایی آماده کند و اطرافیانش را به اسلام دعوت کند. رسول اکرم نیز از پسر عمویش علی خواست تا این ضیافت را ترتیب دهد و طعام را آماده کند. در آن واقعه که شرح مفصلی دارد، پیامبر پس از اعلام رسالت خود فرمود: چه کسی حاضر است به من ایمان بیاورد تا جانشینم شود؟ و آن روز امیرالمومنین ایستاد و گفت:«ای پیامبر من تو را یاری میکنم» و در همان میهمانی و پای همان سفره بود که پیامبر برای نخستین بار علی را به جانشینی خود معرفی کرد و فرمود:« این برادر، وصی و جانشین من در میان شماست. سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید.» روایت‌های بسیاری درباره فضیلت اطعام در غدیر وجود دارد که در اینجا یک نمونه‌اش را بیان میکنیم. امام رضا(ع) فرمودند: «هر کس مومنی را در روز عید غدیر غذا دهد، مانند کسی است که تمام پیامبران و صدیقان را اطعام کرده».
خوشبختانه، چند سالی است که سنت اطعام در غدیر به صورت مردمی در کشور اجرا میشود و شهر اهواز با شش سال برگزاری مراسم اطعام غدیر از پیشتازان این سنت حسنه است. سال گذشته واحد فرهنگی مسجد الغدیر و هیات روضه الزهرا(س) ۱۴۰۰۰ نفر از مردم این شهر را به ضیافت علوی دعوت کردند. در این مراسم آیت‌الله جزایری، امام جمعه و نمایندگی ولی فقیه در خوزستان و نیز آیت‌الله حیدری امام جمعه موقت اهواز نیز حضور داشتند. ۲۰ هزار گیلانی نیز سال گذشته در شب عید غدیر با ۱۱۰ دیگ آبگوشت نذری دین خود را ادا کردند. همچنین قرار است امسال دهم مهر که روز عید غدیر است در مسجد جامع غدیر خم در سه‌راه ضرابخانه ۵۰۰۰ نفر اطعام شوند. پس تا دیر نشده، شما هم آستین بالا بزنید و با تدارک یک غذای ساده، ثواب اطعام در روز غدیر را ببرید.
۲- زیارت غدیر بخوانید
در کتاب «مفاتیحالجنان» چندین زیارتنامه به نام امیرالمومنین(ع) هست اما در میان آنها تنها خواندن دو زیارتنامه در روز عید غدیر سفارش شده. اولی زیارت امین‌الله و دیگری زیارتی است که امام دهم شیعیان خطاب به امیرالمومنین قرائت میکند و به «زیارت غدیر» معروف است. این زیارتنامه مربوط به زمانی است که معتصم آن حضرت را تبعید میکند و هنگامی که امام به نجف اشرف میرسد این دعا را خطاب به امیرالمومنین می‌خواند. این زیارت از نظر سندیت آنچنان ارزشی دارد که شیخ عباس قمی در باب سوم «مفاتیحالجنان» در بخش زیارت مخصوص امام علی(ع) در روز عید غدیر می‌نویسد: «بعد از بررسی ثابت شد در تمامی زیارات، زیارتی به این اندازه از نظر صحت و اعتبار و قوت سند پیدا نمیشود».
کمتر زیارتنامه‌ای را می‌توان خواند که وقایع تاریخی در آن منعکس شده باشد اما در زیارتنامه‌ای که امام هادی(ع) خطاب به امیرالمومنین(ع) خوانده برخی از وقایع تاریخی مانند غدیر خم یا بعضی از جنگ‌ها با اشاره به آیات قرآن منعکس شده. در کنار وقایع تاریخی، امام دهم شیعیان دهها فضلیت حضرت امیر را در این یادگار ارزشمند خود ذکر کرده.
متن این زیارت در مفاتیح الجنان موجود است و برنامه ریزی کنید تا حتما در این روز با فضیلت این چند صفحه را مرور کنید و از ثواب بسیار آن برخوردار شوید.
۳- محفل شعر بگیرید
امروزه مجالس مختلفی حتی در میان اهل سنت برگزار میشود؛ محافلی که در آن افراد دور هم جمع میشوند تا از شخصیت و فضایل امام علی(ع) سخن بگویند. زیرا پیامبر(ص) فرموده: «یاد کردن از علی بن ابوطالب عبادت است». آن حضرت در حدیث دیگری فرموده: «هنگامی که عده‌ای گرد هم جمع شوند و در آن جلسه از فضایل علی بن ابوطالب یاد کنند، فرشتگان الهی در آن جلسه حاضر میشوند و آنها را احاطه میکنند تا زمانی که از آن جلسه پراکنده و متفرق شوند. بعد از آنکه متفرق شدند، فرشتگان به آسمان بازمی‌گردند و ملائک دیگر به آنها غبطه می‌خورند». در دوره بزرگانی همچون شیخ کلینی و شیخ صدوق »غدیریه‌سرایی» از ارزش بالایی برخوردار بود و بسیار تاکید میکردند که شیعیان در این روز بزرگ دور هم جمع شوند و حتی در یک مجلس ساده، اشعاری در فضیلت امیرالمومنین بخوانند. میرزای شیرازی یکی از افرادی بوده که بر این سنت تاکید بسیاری داشته و همواره در روز غدیر محفل شعرخوانی برگزار می‌کرده.
امام صادق(ع) در رابطه با اهمیت شعر فرموده: «هر کس برای ما اهل بیت شعری بسراید، خدای متعال برای او خانه‌ای در بهشت بنا میکند».
۴- نماز غدیر بخوانید
یک نماز ساده که وقت چندانی از شما نمی‌گیرد، از اعمال مهم و بدون جایگزین روز غدیر است. نماز عید غدیر آنقدر بین نمازهای مستحب ارزش و اهمیت دارد که امام صادق(ع) در حدیث فرموده: «هر کس در روز عید غدیر قبل از ظهر به قصد شکرگزاری خدا دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت بعد از حمد، ۱۰ مرتبه سوره توحید و قدر و آیه الکرسی را بخواند نزد خدا برایش ۱۰۰ هزار حج و ۱۰۰ هزار عمره محسوب میشود و هر حاجتی از حوایج دنیا وآخرت را ازخدا درخواست کند به آسانی و با عافیت به او عنایت خواهد شد». آثار پربرکت نماز عید غدیر آنقدر هست که در روایتی از شیخ مفید آمده: «اگر نماز و دعا در روز عید غدیر از او فوت شد، قضای آن را بجا آورد». نماز روز عید غدیر مانند نماز صبح دو رکعت است به این صورت که نیم‌ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی ۱۰ بار خوانده شود. بهتر است این نماز به جماعت خوانده شود و برخی از علما سالهای گذشته، برنامه نماز جماعت غدیر را در مساجد برگزار کردند. اگر جماعت شد که بهتر، اگر نشد حتما فرادا این نماز را بخوانید.
۵- شاد باشید و عید بگیرید
عید غدیر برای ما شیعیان باید روز شادی و افتخار باشد. باید به هم تبسم کنیم و خدا را برای محبت امیرالمومنین شاکر باشیم. از امام رضا(ع) در خصوص عید گرفتن در روز غدیر روایت‌های زیادی نقل شده. آن حضرت در حدیثی فرموده: «پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع) سفارش کرد این روز را عید قرار دهد. چنانکه پیامبران به جانشینان خود سفارش میکردند این روز را عید بگیرند. غدیر روز تبریک و تهنیت است و روز تبسم هنگام ملاقات اهل ایمان. هر کس روز عید غدیر به روی برادر دینی‌اش تبسم کند، خدا در قیامت با مهربانی به او نظر میکند.»
۶- به زیارت امیرالمومنین(ع) بروید
خواندن زیارت امیرالمومنین(ع) در حرم مطهر آن حضرت یکی از رسومی است که بیشتر میان مسلمانانی که در نجف و شهرهای اطراف زندگی میکنند رواج دارد. امام رضا(ع) زیارت امیرالمومنین را به همه سفارش میکند و میگوید: «هر جا باشی، روز غدیر خودت را به مرقد امیرالمومنین(ع) برسان که خدا برای هر مرد و زن با‌ایمان و مسلمان گناه ۶۰ سال را می‌آمرزد و دو برابر آنچه در ماه مبارک رمضان، شب قدر و شب عید فطر از آتش آزاد کرده، در عید غدیر آزاد میکند». با این حال، اگر توفیق تشرف به نجف را ندارید، از شهر خودتان به نیت زیارت حضرت در نجف، زیارتنامه ایشان را بخوانید.
۷- روزه بگیرید
حالا که روزها هم کوتاه شده، بهترین فرصت است تا از فضیلت روزه غدیر بهره‌مند شوید که ثوابی بی نظیر دارد. راویت است فردی از امام صادق(ع) پرسید در روز عید غدیر چه باید کرد؟ آن حضرت فرمود: «روزه بگیر، زیاد صلوات بفرست و از ستمگران و منکران اهل بیت بیزاری بجو». آن حضرت در حدیث دیگری فرموده: «روزه عید غدیر هر سال نزد خدای عز‌و‌جل برابر با ۱۰۰ حج و ۱۰۰ عمره پذیرفته شده است». امام رضا(ع) درباره روزه عید غدیر فرموده: «خدا مردم را به روزه این روز دعوت کرده و پاداش عظیمی برای آن قرار داده؛ به نحوی که اگر برای بنده‌ای ممکن بود از اول دنیا تا انقراض آن روزه بگیرد و شب‌ها نماز بگزارد، پاداش آن به روزه با اخلاص عید غدیر نمی‌رسید».
۸-هدیه بدهید
عیدی دادن از دیگر سنت‌های زیبای غدیری است که میتواند جایگاه این روز را به ویژه برای کودکان و نوجوانان تقویت کند. در سیره بسیاری از بزرگان آمده که تنها در روز غدیر عیدی میدانند. روایت شده که در روز عید غدیر عده‌ای از شیعیان به محضر مبارک حضرت امام رضا رسیدند. آن حضرت جمعی از خواص را برای افطار نگهداشت و برای خانواده آنها غذا، انواع هدیه و صله، لباس، انگشتر و کفش فرستاده بود. سر و وضع همه اطرافیان به دستور حضرت عوض شده و اسباب و آلات منزلشان تغییر کرده بود.
۹- عقد اخوت ببندید
نخستین عقد اخوت میان پیامبر(ص) و امام علی(ع) در روز عید غدیر بسته شد. بعد از آن بود که دیگر عقد اخوت یا همان پیمان برادری از سنت‌های حسنه اسلام قرار گرفت و تاکید زیادی هم بر آن شد. تا آنجا که اگر کسی خواست با دیگری پیمان اخوت ببندد و امکان حضور با برادر دینی‌اش را پیدا نکرد به کسی وکالت دهد که آن عقد را بخواند. البته خانم‌ها هم میتوانند عقد خواهری با هم بخوانند. به واسطه این صیغه، میثاقی ویژه بر رعایت حقوق برادری میان آن دو استوار میشود. عقد اخوت یکی از اعمال مرسوم روز عید غدیر است که احادیث و مطالب بسیاری درباره آن نقل شده.
۱۰- خود را آراسته کنید
یکی از نشانه تمام اعیاد آراسته بودن است. رضا(ع) فرموده: «غدیر روز تزئین و آراستن است. هر کس برای روز غدیر خویش را بیاراید و زینت کند، خدا همه گناهانش را بیامرزد و فرشتگانی را برانگیزد که کارهای نیک او را ثبت کنند و درجات او را بالا ببرند تا غدیر سال آینده. پس اگر بمیرد شهید از دنیا رفته و اگر زنده بماند، زندگی سعادتمندانه و همراه خوشبختی داشته باشد».
۱۱- صله رحم کنید
بسیاری از ما یاد گرفته‌ایم که روز عید غدیر باید به دیدار سادات برویم. درست است که تبریک این عید به سادات به‌دلیل نسبتی که با امیرالمومنین(ع) دارند از رسوم زیبای این روز به‌شمار می‌آید اما در کنار آن، دیدار اهل ایمان هرچند از سادات نباشند، ثواب و پاداش بزرگی خواهد داشت. امام رضا(ع) فرموده: «هر کس روز عید غدیر به دیدار مومنی رود، خدا ۷۰ نور به قبرش وارد کند و قبر او را توسعه دهد و هر روز ۷۰ هزار فرشته به زیارت قبرش بروند و او را به بهشت بشارت دهند».
۱۲- به دیگران نیکی کنید
خوشحال باشید که هر کار خیری که در این روز انجام می‌دهید، چند برابر فضیلت پیدا میکند. شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی هر سه از امام صادق(ع) نقل کرده‌اند: «هر عمل نیکی روز غدیر برابر با عبادت ۸۰ ماه است». امام رضا(ع) نیز در این باره فرموده است: «نیکی کردن در روز عید غدیر باعث زیاد شدن ثروت و طولانی شدن عمر است و مهربانی کردن به همدیگر، رحمت و رأفت خدا را به انسان جلب میکند». آن حضرت در روایت دیگری فرموده: «هر کس روز عید غدیر نیاز برادر دینی‌اش را قبل از اظهار و درخواست او برآورده سازد و با میل و رغبت به او احسان کند، پاداش روزه روز عید غدیر و شب زنده‌داری شب آن را خواهد داشت».
منبع : عقیق
***
اطعام روز غدیر، سنتی نیکو و نیازمند احیاء
عید سعید غدیر خم یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان است، یکی از سنت های حسنه در این عیدالاکبر که روایات عجیبی درباره آن نقل کرده اند و متاسفانه مورد غفلت واقع شده است سنت غذا دادن به افراد یا همان اطعام مومن است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: غذا دادن به یک مومن در روز عید غدیر ثواب اطعام یک میلیون پیامبر و صدیق «در راس آنها خود ائمه معصومین(علیهم السلام)» و یک میلیون شهید «در راس آنها حضرت عباس(علیه السلام) و شهدای کربلا» و یک میلیون فرد صالح در حرم خداوند را دارد. (بحار ج۶ ص ۳۰۳)
درجای دیگر آن حضرت فرموده اند: غذا دادن به یک نفر در این روز مانند غذا دادن به همه پیامبران و صدیقان است.(مفاتیح الجنان ص۵۰۰) به گونه ای که امام صادق (علیه السلام) اصلا این روز را روز اطعام الطعام نامیدند.(بحار ج۹۵ ص۳۲۳)
امام صادق (علیه السلام) در رابطه با آمرزش گناهان در این روز نیز می فرمایند: عید غدیر روزی است که خداوند دو برابر تعداد رهاشدگان از آتش جهنم در ماه مبارک رمضان و شب غدر و شب عید فطر از آتش جهنم رها میکند و گناه ۶۰ سال را می بخشد. (بحار ج ۹۴ ص۱۱۹)
پس چه نیکوست در این روز عظیم ضمن تهیه بهترین غذا برای خانواده، مومنین را نیز اطعام دهیم تا این سنت شریف فراموش شده، احیا شود.
غذا دادن و افطاری دادن در روز عید غدیر
علی ابن ابیطالب(ع) ضمانت کرده است: هر کس برای خدا در روز غدیر وام دهد خداوند چندین برابر به او خواهد داد و در روز عید غدیر بهترین لباس خود را بپوشید، عطر بزنید، به فرزندانتان هدیه دهید و بهترین غذای سال خود را بخورید. و امیرالمومنین علی(ع) ثواب اطعام یک نفر در شب عید غدیر را برابر با ثواب اطعام یک میلیون پیامبر دانسته؛ ثوابی که برای اطعام درهیچ زمان دیگری ذکر نشده است،
حتی اگر شده پول قرض بگیرید و این کار را رسم نمایید تا شما اولین نفر در این کار باشید، چرا که اولین نفر بودن برای خدا ارزش بسیار دارد و خداوند به اولین نفرها لطف ویژه ای میکند، حالا سند این سخنم چیه ؟نظر شما را به چند نمونه از اولین های تاریخ جلب میکنم:
– اولین خانه عبادت در کره زمین، کعبه است: «انّ اوّل بیت وُضع للنّاس»(آل عمران، ۹۶)
– اولین مسجدى که بر اساس تقوا ساخته شد، مسجد قباست: «لمسجد اُسّس على التّقوى من اوّل یوم»(توبه، ۱۰۸)
– در میان یاران پیامبر نیز حساب کسانى که سابقه ایمان یا انفاق و ایثارگرى داشته‌اند، از دیگران جداست. «السابقون السابقون اولئک المقرّبون»(واقعه، ۱۰)، «و السابقون الاولون من المهاجرین و الانصار»(توبه،۱۰۰) حساب کسانى که قبل از فتح مکّه انفاق کردند با کسانى که بعد از پیروزى اسلام حمایت کردند، جداست. «لایستوى منکم من انفق قبل الفتح و قاتل…»(حدید، ۱۰)
– بر اساس روایات، اولین مردى که به پیامبر اسلام، ایمان آورد حضرت علی (علیه السلام) و اولین زنى که به آن حضرت ایمان آورد، حضرت خدیجه (س) بود.
– در تاریخ می خوانیم که براى کندن خندق در جنگ احزاب، اولین کلنگ را پیامبراکرم (صلى الله علیه وآله) به زمین زد. چنانکه در روایات به ما سفارش شده که آغاز هر کارى با نام خدا باشد و اولین بارى که ماه نو و جدید را در آسمان دیدید، دعا کنید.
چند روایت در مورد افطاری دادن و غذا دادن در روز عید غدیر
در روز غدیر غذا دادن به مؤمنان اهمیت بسیار دارد، امام صادق(ع) می فرماید: و اطعم اخوانک؛ (المراقبات، ص. ۲۵۶) در روز غدیر، برادران دینی ات را اطعام کن.
امام رضا(ع)در فضیلت این عمل فرمود: من اطعم مؤمنا کان کمن اطعم جمیع الانبیاء و الصدیقین؛ (بحارالانوار، ج ۹۵، ص. ۳۲۲) کسى که مؤمنى را در روز غدیر غذا دهد، مانند فردى است که تمام پیامبران و صدیقین را غذا داده است. اهمیت طعام دادن در این روز به اندازه اى است که امام صادق(ع) روز غدیر را روز «اطعام طعام» خوانده است.(همان، ص. ۳۰۲)
در میان اعمال روز غدیر افطارى دادن به مؤمن جایگاهى والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتى بزرگ نهفته است. امام على(ع) می فرماید: من افطر مؤمنا فى لیله فکأنما افطر فئاما… (المراقبات، میرزا جواد آقا تبریزى، ص. ۲۵۶) کسى که مؤمن روزه دارى رادر غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است.
فردى پرسید: اى امیرمؤمنان(ع) «فئام» چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر(ص) و صدیق و شهید. آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسى که جمعى از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.
بر اساس برخى از روایات، امام رضا(ع) در روز غدیر گروهى را براى افطار نزد خود نگاه داشت. (الغدیر، علامه امینى، ج ۱، ص. ۲۸۷)
***
اعمال شب و روز عید غدیر
افطاری دادن
در میان اعمل روز غدیر افطاری دادن به مؤمن جایگاهی والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتی بزرگ نهفته است. امام علی(ع) می فرماید: من افطر مؤمنا فی لیله فکانما افطر فئاما… (۳)
کسی که مؤمن روزه داری رادر غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است. فردی پرسید: ای امیرمؤمنان(ع) «فئام » چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر(ص) و صدیق و شهید. آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسی که جمعی از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.
شبیه به این روایت، حدیثی از امام صادق(ع) نیز نقل شده است. (۴)
بر اساس برخی از روایات امام رضا(ع) در روز غدیر گروهی را برای افطار نزد خود نگاه داشت. (۵)
«ب »برادر شدن
روز ولایت روز برادری است و روز برادری روز ولایت است; این دو با یکدیگر پیوندی ناگسستنی دارند و حلقه وصلشان ایمان است; زیرا از سویی ایمان با ولایت پا می گیرد و از سوی دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند. (انما المؤمنون اخوه) (۶)
به همین دلیل عقد برادری یکی از آداب روز غدیر شمرده شده است. این عقد به صورت زیر است: یکی از دو نفر دست راست خود را بر دست راست دیگری می گذارد و می گوید:
و اخیتک فی الله و صافیتک فی الله و صافحتک فی الله و عادهت الله و ملائکته و رسله و انبیائه و الائمه المعصومین(ع) علی انی ان کنت من اهل الجنه و الشفاعه و اذن لی بان ادخل الجنه لا ادخلها الا و انت معی.
با تو در راه خدا برادر می شوم; با تو در راه خدا راه صفا و صمیمیت در پیش می گیرم; با تو در راه خدا دست می دهم و با خدا، ملایکه، کتابها، فرستادگان و پیامبرانش و ائمه معصومین(ع) عهد می بندم که اگر از اهل بهشت و شفاعت شده، اجازه ورود به بهشت یافتم، داخل آن نشوم مگر آنکه تو با من همراه شوی.
آنگاه دیگری می گوید: قبلت; یعنی، قبول کردم. سپس می گوید: اسقطت عنک جمیع حقوق الاخوه ما خلا الشفاعه و الدعاء و الزیاره; جز شفاعت و دعا و زیارت، همه حقوق برادری را ساقط کردم. (۷)
بیرازی جستن
امام صادق(ع) فرمود: تبری الی الله عز و جل ممن ظلمهم حقهم (۸) ; در روز غدیر از کسانی که به اهل بیت(ع) ستم کردند بیزاری می جویی.
پوشیدن لباس پاکیزه و نو
امام صادق(ع) فرمود: یحب … ان یلبس المؤمن انظف ثیابه و افخرها (۹) ; در روز غدیر لازم است مؤمن پاکیزه ترین و فاخرترین لباس خود را بپوشد.
مرحوم میرزا جواد آقا تبریزی این عمل را از مستحبات مؤکد غدیر می شمرد. (۱۰)
تبریک و تهنیت
تبریک و تهنیت از برجسته تریم آداب هر عیدی است. در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهی ویژه یافته است. پیامبر(ص) بر تبریک گفتن در این تاکید می ورزید و به مردم می فرمود: هنئونی هنئونی (۱۱) ; به من هنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.
امام صادق(ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده است:
وقتی یکدیگر را ملاقات کردید، بگویید:
الحمدلله الذی اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی واثقنا به من ولایه ولاه امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین. (۱۲)
سپاس خدای را که ما را به این روز گواهی داشت و ما را از مؤمنان و کسانی قرار داد که به پیمان و میثاقی که در باره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب کنندگان رستاخیز قرار نداد.
امام رضا(ع) فرمود که، هنگام برخورد با یکدیگر بگویید:
الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین(ع) (۱۳) سپاس خدای را که ما را از تمسک کنندان به ولایت امیرمؤمنان(ع) قرار داده است.
تبسم
امام رضا(ع) فرمود:گل زیبا و متحرک … و هو یوم التبسم فی وجوه الناس من اهل الایمان فمن تبسم فی وجه اخیه یوم الغدیر نظر الله الیه یوم القیامه بالرحمه و قضی له الف حاجه و بنی له فی الجنه قصرا من در بیضاء و نضر وجهه … (۱۴)
روز غدیر روز تبسم به روی مؤمنین است. کسی که در این روز به روی برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند، در روز قیامت، نظر رحمت به او می افکند، هزار حاجتش را برآورده ساخته و قصری از در سفید برایش بنا می کند و صورتش را زیبا می سازد.
توسعه زندگی
در روز غدیر، باید چهره زندگی عوض شود. همه باید بکوشند برنامه عادی زندگی خود را بر هم زده و آن را با رفتارهایی سخاوتمندانه تر و نشاط انگیزتر بیارآیند تا همگان در همه جا طعم شیرین عید را بچشند و رایحه دل انگیز آن را استشمام کنند. یقینا در صدر توسعه دادن زندگی توسعه مالی قرار دارد. امام رضا(ع) فرمود: هو الیوم الذی یزید الله فی مال من عبدالله و وسع علی عیاله و نفسه و اخوانه… (۱۵) .
روز غدیر روزی است که خدای متعال در مال کسی که خدا را عبادت کند و بر خانواده، خویشتن و برادران ایمانی اش توسعه دهد فزونی پدید می آورد.
جشن گرفتن
امام رضا(ع) در عید غدیر احوال کسان و اطرافیان خود را تغییر داد و وضع تازه ای در آنان ایجاد کرد. (۱۶)
حمد کردن
پیامبر(ص) فرمود: یکی از سنتها این است که مؤمن، در روز غدیر، صد بار بگوید:
الحمدلله الذی جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایه امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع). (۱۷)
دعا
معصومان(ع) پیروانشان را به دعا در روز غدیر سفارش کرده اند. دعاهای ویژه این روز عبارت است از:
۱- دعایی که با این جمله آغاز شده است:
اللهم انک دعوتنا الی سبیل طاعتک… . (۱۸)
۲- دعایی که در آغاز این عبارت دیده می شود:
اللهم انی اسئلک بحق محمد نبیک و علی ولیک و الشان و القدر الذی خصصتهما دون خلقک… . (۱۹)
این دعا در مفاتیح الجنان ذکر شده است. (۲۰)
۳- دعایی که با این جمله آغاز شده است:
اللهم بنورک اهتدیت و بفضلک استغنیت … .
به بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۱۸ مراجعه شود.
دید و بازدید
دید و بازدید یکی از آداب روزهای عید و شادی است. این سنت مردم را شادابتر و نام و یاد عید را در دل و ذهنشان ریشه دارتر می کند. اسلام همین سنت را برای عید غدیر در نظر گرفته و آن را مورد تاکید قرار داده است.
امام رضا(ع) فرمود: من زار مؤمنا ادخل الله قبره سبعین نورا و وسع فی قبره، و یزور قبره کل یوم سبعون الف ملک یبشرونه بالجنه. (۲۱)
کسی که در روز غدیر به دیدار مؤمنی برود خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد و قبرش را وسیع می سازد; هر روز هفتاد هزار فرشته قبرش را زیارت کرده، به او بشارت بهشت می دهند.
شایسته است این سنت در روز غدیر، که بزرگترین عیدهاست، اجرا شود تا علاوه بر احیای روز غدیر رشته های الفت و مودت میان مردم محکمتر شود.
روزه
روزه در روز غدیر، بسیار مستحب است و فضیلتی استثنایی دارد.
امام علی(ع) فرمود: اذا اخلص المخلص فی صومه لقصرت ایام الدنیا عن کفائته. (۲۲)
اگر بنده مخلصی در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهای دنیا توان برابری با آن را ندارد; به عبارت دیگر، اگر کسی تمام روزهای دنیا زنده باشد و همه را روزه دار سپری کند، ثوابش کمتر از ثواب روزه این روز خواهد بود.
نخستین جانشین راستین رسول خدا همچنین فرمود: … و جعل الجزاء العظیم کفاءه عنه. (۲۳)
… خداوند در برابر روزه عید غدیر پاداشی بزرگ نهاده است.
امام صادق(ع) یارانش را به این امر تشویق می کرد و می فرمود:
انی احب لکم ان تصوموه… . (۲۴)
من دوست دارم شما این روز را روزه بگیرید.
آن بزرگوار همچنین می فرمود:
صیام یوم غدیر خم یعدل عندالله فی کل عام مائه حجه و مائه عمره مبرورات متقبلات. (۲۵)
روزه روز غدیر خم نزد خداوند،در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.
پیرامون روزه غدیر روایت بسیار وارد شده آنچه ذکر شد از باب نمونه بود.
زیارت
یکی از اعمال روز غدیر زیارت امیرمؤمنان علی(ع) است.
زیارت آن حضرت(ع) به دو صورت ممکن است:
۱٫ زیارت در حرم مطهر
امام رضا(ع) به احمد بن محمد بن ابی نصربزنطی فرمود: ای فرزند ابونصر، هر کجا بودی در روز غدیر کنار قبر امیرمؤمنان(ع) حاضر شو! همانا خداوند در این روز گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را می آمرزد.
بدرستی که پروردگار در این روز دو برابر آنچه در ماه رمضان شب قدر و شب عید فطر آزاد می کند، می رهاند. (۲۶)
شیوه زیارت آن حضرت را از امام هادی(ع) مرحوم شیخ عباسی قمی(ره) در مفاتیح الجنان روایت کرده است. (۲۷)
۲٫ زیارتهای عمومی
این زیارت، که به حرم مطهر اختصاص ندارد و ارادتمندان ولایت در همه جا می توانند از آن بهره گیرند، دو مورد است:
الف. زیارت امین الله; (۲۸)
ب. زیارت روایت شده از امام صادق(ع). (۲۹)
هر دو زیارت در مفاتیح ذکر شده است.
زینت دادن
آراستن پیکر و آذین بستن خانه، کوچه و بازار، در روزهای عید، عملی رایج است. عیدی در ذهن و دل مردم زنده است که در آن خویش را بیارایند و در و دیوار را آذین بندی کنند.
چون عید غدیر بزرگترین عید است مردم باید در آن، بیش از هر عید دیگر، شادمانی کنند و خود و جامعه را بیارایند. فضیلت این عمل بسیار است، امام رضا(ع) فرمود:
روز غدیر روز زینت است، کسی که برای روز غدیر زینت کند خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را آمرزیده، فرشتگانی به سویش می فرستد تا حسنات او را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد بر درجات او بیفزایند. (۳۰)
اهمیت زینت در این روز چنان است که امام رضا(ع) برای گروهی لباسهای نو، انگشتر و کفش فرستاد. (۳۱)
شادی کردن
امام علی(ع) فرمود: و اظهروا … السرور فی ملاقاتکم (۳۲) ; در برخوردها شادی را آشکار کنید.
امام صادق(ع) فرمود: روز غدیر روز خوشحالی و شادی است. (۳۳)
شکر گزاری
امام علی(ع) فرمود: در روز غدیر، خدای را بر آنچه به شما ارزانی داشته نعمت ولایت شکر کنید. (۳۴)
صدقه دادن
روز غدیر یکی از مستحبات مؤکد صدقه دادن است. امام علی(ع) فرمود: الدرهم فیه بمائتی الف درهم (۳۵) ;فضیلت یک درهم، که در روز غدیر داده شود، با فضیلت دویست هزار درهم برابر است.
صلوات فرستادن
امام صادق(ع) فرمود: در روز غدیر، بر محمد و اهل بیتش صلوات بسیار می فرستی. (۳۶)
طعام دادن
در روز غدیر غذا دادن به مؤمنان اهمیت بسیار دارد، امام صادق(ع) می فرماید: و اطعم اخوانک (۳۷) ; در روز غدیر، برادران دینی ات را اطعام کن.
امام رضا(ع) در فضیلت این عمل فرمود: من اطعم مؤمنا کان کمن اطعم جمیع الانبیاء و الصدیقین (۳۸) ; کسی که مؤمنی را در روز غدیر غذا دهد مانند فردی است که تمام پیامبران و صدیقین را غذا داده است.
اهمیت طعام دادن در این روز به اندازه ای است که امام صادق(ع) روز غدیر را روز اطعام طعام (۳۹) خوانده است.
عبادت
امام رضا(ع) فرمود:
هو الیوم الذی یزید الله فی مال من عبد فیه… . (۴۰)
غدیر روزی است که خداوند بر مال کسی که در آن عبادت کند، می افزاید … .
عطر زدن
بر اساس برخی از روایات امام صادق(ع) مؤمنان را به استعمال عطر در روز غدیر سفارش کرده است. (۴۱)
عمل صالح انجام دادن
روی ان العمل فیه یعدل ثمانین شهرا و دوی انه کفاره ستین سنه. (۴۲)
روایت شده که کردار نیک در روز غدیر، با عمل هشتاد ماه برابری می کند; و نیز روایت شده که کردار نیک در این روز کفاره شصت سال است.
غسل کردن
علمای شیعه بر استحباب غسل در روز غدیر اجماع دارند (۴۳) و آن را مستحب مؤکد می دانند. (۴۴) بهتر این است که غسل در اول روز انجام گیرد. (۴۵)
قضای حوائج مؤمنان
امام صادق(ع) فرمود: واقض حوائج اخوانک (۴۶) ; در عید غدیر حاجتهای برادرانت را برآور!
کمک کردن
کمک کردن به ضعیفان و نیازمندان پیام ویژه صاحب غدیر برای روز غدیر است; پیامی که به فرمان حضرت(ع) باید دهان به دهان به همه مردم ابلاغ شود:
و لیعد الغنی علی الفقیر و القوی علی الضعیف; (۴۷) باید در روز غدیر ثروتمند به تهیدست و توانا به ناتوان کمک کند.
گذشت و آشتی کردن
چشم پوشی از گناه برادران و برقراری ارتباط دوستانه از دیگر مستحبات روز غدیر شمرده شده است. (۴۸)
گشاده رویی
امام علی(ع) فرمود: و اظهروا البشر فیما بینکم (۴۹) ; با یکدیگر با گشاده رویی برخورد کنید.
مساوات
امام علی(ع) فرمود: و ساووا بکم ضعفائکم (۵۰) ; میان خویش و ضعیفان مساوات ایجاد کنید.
مصافحه
امام علی(ع) فرمود: اذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم (۵۱) ; وقتی در روز غدیر یکدیگر را ملاقات کردید به هم دست بدهید و سلام کنید.
مهربانی و عطوفت کردن
امام علی(ع) فرمود: و التعاطف فیه یقتضی رحمه الله و عطفه… . (۵۲)
با یکدیگر عطوفت و مهربانی کردن در روز غدیر، موجب رحمت و عطوفت خدای متعال خواهد شد.
مهمان کردن
امام رضا(ع) در روز غدیر گروهی را برای افطار نزد خود نگاه داشت. (۵۳)
نماز
۱٫ نماز شب عید غدیر
این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیه الکرسی یک بار خوانده می شود. در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و یمیت و یحیی و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی قدیر.
در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده می شود:
سبحان من احصی کل شی علمه سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و النعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الکرم اسالک بمعا قد العز من عرشک و منتهی الرحمه من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامه ان تصلی علی محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بی کذا و کذا [به جای کذا و کذا حاجت خود را [ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب. (۵۴)
۲٫ نماز روز عید غدیر
نیم ساعت پیش از ظهر غدیر، دو رکعت نماز مستحب است. در هر رکعت بعد از حمد، سوره های توحید، قدر و آیه الکرسی ده بار خوانده می شود. (۵۵)
۳٫ نماز مسجد غدیر
امام صادق(ع) فرمود: یستحب الصلاه فی مسجد الغدیر (۵۶) ; نماز در مسجد غدیر مستحب است.
نیکی و احسان
امام علی(ع) فرمود: تباروا یصل الله الفتکم و البر فیه یثمر المال و یزید فی العمر. (۵۷)
یه یکدیگر نیکی کنید که خداوند الفت میان شما را پایدار می سازد و نیکی در این روز موجب افزایش مال و عمر می شود.
امام صادق(ع) فرمود: … و اکثر برهم. (۵۸)
… در روز غدیر به برادران ایمانی، بسیار نیکی کن.
و»وام گرفتن برای کمک به دیگران
امام علی(ع) فرمود: من استدان لاخوانه و اعانهم فانا الضامن علی الله ان ابقاه قضاه و ان قبضه حمل عنه. (۵۹)
کسی که وام بگیرد تا به برادران مؤمنش کمک کند از سوی خدا ضمانت می کنم که اگر او را زنده نگه داشت، بتواند وامش را بپردازد و اگر نگه نداشت، آن دین از دوش او برداشته شود.
توجه به دو نکته آشکار می سازد که چگونه روز غدیر روزی ویژه به شمار آمده، کمک کردن به دیگران در آن عملی بسیار مهم است.
الف) هر چند وام گرفتن از نظر شرع کار چندان مرغوبی نیست، ولی این کار برای کمک به دیگران مستحب قرار داده شده است.
ب) اسلام حق الناس را بسیار مهم شمرده است، ولی در روایت آمده که اگر وام گیرنده توفیق حیات نیافت، خداوند حق مالی قرض دهنده را از دوش او برمی دارد.
هدیه دادن
امام علی(ع) فرمود: هبو – او هیئوا – لاخوانکم و عیالکم عن فضله (۶۰) ; از آنچه خدای متعال بر شما ارزانی داشته، به خانواده و برادرانتان ببخشید. (۶۱)
و نیز فرمود: تهادوا نعم الله کما مناکم نعمتهای خداوند را به یکدیگر هدیه کنید همان طور که به شما عطا فرموده است. امام رضا(ع) فرمود: افضل علی اخوانک فی هذا الیوم (۶۲) ; در این روز بر برادرانت بخشش کن.
امام رضا(ع) در این روز برای خانواده گروهی از اصحاب غذا، گندم، لباسهای نو و حتی انگشتر و کفش فرستاد. (۶۳)
همایش
گردهمایی یکی از اعمال و احکام روز غدیر است. این دستور الهی – سیاسی در راستای تقویت ارتباط با ولایت و رهبری الهی و پایبندی به لوازم آن صادر شده است.
علی(ع) فرمود: … واجمعوا یجمع الله شملکم; در روز غدیر، گرد هم آیید تا خداوند امورتان را از نابسامانی و پراکندگی برهاند.
پی نوشتها:
۱- المراقبات، میرزا جواد آقای تبریزی، ص ۲۱۷ و ۲۱۸٫
۲- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۲٫
۳- المراقبات، میرزا جواد آقا تبریزی، ص ۲۵۶٫
۴- التهذیب، شیخ طوسی، ج ۳، ص ۱۴۳٫
۵- الغدیر، علامه امینی، ج ۱، ص ۲۸۷٫
۶- سوره حجرات، آیه ۱۰٫
۷- مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج ۱، ص ۴۵۶٫
۸- بحارالانوار، مجلسی، ج ۹۵، ص ۳۲۲٫
۹- همان، ص ۳۰۱٫
۱۰- المراقبات، ص ۲۶۰٫
۱۱- الغدیر، ص ۲۷۴٫
۱۲- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۳٫
۱۳- المراقبات، ص ۲۶۰٫
۱۴- همان، ص ۲۵۷٫
۱۵- همان.
۱۶- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷٫
۱۷- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۲۱٫
۱۸- المراقبات، ص ۲۵۵٫
۱۹- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۱۹٫
۲۰- مفاتیح الجنان، ص ۵۰۷٫
۲۱- المراقبات، ص ۲۵۷٫
۲۲- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲٫
۲۳- همان.
۲۴- الغدیر، ص ۲۸۵٫
۲۵- همان، ص ۲۸۶٫
۲۶- التهذیب، ج ۶، ص ۲۴٫
۲۷- مفاتیح الجنان، ص ۶۵۹٫
۲۸- همان.
۲۹- همان، ص ۸۰٫
۳۰- همان، ص ۵۰۳٫
۳۱- المراقبات، ص ۲۵۷٫
۳۲- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷٫
۳۳- همان، ص ۲۸۴٫
۳۴- بحارالانوار، ج ، ص ۹۵٫
۳۵- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴; المراقبات، ص ۲۵۵٫
۳۶- المراقبات، ص ۲۶۲٫
۳۷- همان، ص ۲۵۶٫
۳۸- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۲۲٫
۳۹- همان، ص ۳۰۲٫
۴۰- همان، ج ۹۵، ص ۳۰۱٫
۴۱- المراقبات، ص ۲۵۸٫
۴۲- التهذیب، ج ۱، ص ۱۱۴٫
۴۳- المراقبات، ص ۲۶۰٫
۴۴- تحریر الوسیله، امام خمینی، ج ۱، ص ۹۸٫
۴۵- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۲٫
۴۶- المراقبات، ص ۲۵۶٫
۴۷- مفاتیح الجنان، ص ۵۱۱٫
۴۸- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲; الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴; المراقبات، ص ۲۵۶٫
۴۹- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲; المراقبات، ص ۲۵۶٫
۵۰- همان.
۵۱- همان.
۵۲- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷٫
۵۳- المراقبات، ص ۲۵۵٫
۵۴- التهذیب، ج ۳، ص ۱۴۳٫
۵۵- الکافی، ج ۴، ص ۵۶۷٫
۵۶- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴; المراقبات، ص ۲۵۵٫
۵۷- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۲٫
۵۸- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲; المراقبات، ص ۲۵۶٫
۵۹- همان، ص ۲۵۵٫
۶۰- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲٫
۶۱- بحارالانوار، ج ۹۷، ص ۱۱۹٫
۶۲- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷٫
۶۳- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲; الغدیر، ج ۱، ص۲۸۴
***
بیانات در دیدار مردم به مناسبت عید غدیر
بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم
تبریک عرض میکنم این عید سعید، این روز بزرگ، این حادثه‌ی عظیم تاریخی را به همه‌ی شما برادران و خواهران عزیز؛ به همه‌ی ملت ایران، به همه‌ی شیعیان و همه‌ی مسلمانان جهان.
عید غدیر را فرموده‌اند: «عید اللَّه الاکبر»؛ از همه‌ی اعیاد موجود در تقویم اسلامی این عید بالاتر است؛ پرمغزتر است؛ تأثیر این عید از همه‌ی این اعیاد بیشتر است. چرا؟ چون تکلیف امت اسلامی در زمینه‌ی هدایت، در زمینه‌ی حکومت، در این حادثه‌ی غدیر معیّن شده است. حرفی نیست که بر طبق توصیه‌ی پیامبر اعظم در غدیر عمل نشد – پیغمبر هم طبق بعضی از روایتها خبر داده بود که عمل نخواهد شد – اما مسئله‌ی غدیر، مسئله‌ی ایجاد یک شاخص است، یک معیار و میزان است. تا آخر دنیا مسلمانان میتوانند این شاخص را، این معیار را جلوی خودشان قرار بدهند و تکلیف مسیر عمومىِ امت را معیّن کنند. اینی که پیغمبر اکرم حساسترین زمان را برای اعلام مسئله‌ی ولایت انتخاب کرد، این انتخابِ پیغمبر نبود، انتخابِ خدای متعال بود. از طرف پروردگار وحی رسید که: «بلّغ ما انزل الیک من ربّک».(۱) نه اینکه پیغمبر مسئله‌ی امامت و ولایت را از سوی پروردگار قبلاً نمیدانست؛ چرا، از اولِ بعثت برای پیغمبر مسئله روشن بود. بعد هم حوادث گوناگون این بیست و سه سال، آنچنان این حقیقت را عریان کرد و آشکار کرد که جای تردیدی باقی نمیگذاشت؛ اما اعلان رسمی باید در حساسترین زمان اتفاق میافتاد و به دستور پروردگار اتفاق افتاد: «بلّغ ما انزل الیک من ربّک و أن لم تفعل فما بلّغت رسالته»؛ (۲) یعنی این یک رسالت الهی است که باید بگوئی. بعد هم که در غدیر خم، در نزدیکی جحفه، نبی مکرم مردم را متوقف کردند، کاروانهای حجاج را جمع کردند و این مطلب را اعلان کردند، آیه‌ی شریفه آمد که: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی»؛ (۳) نعمت کامل شد، دین کامل شد. در سوره‌ی مبارک مائده قبل از آیه‌ی «الیوم اکملت»، این آیه‌ی مبارک است: «الیوم یئس الّذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون»؛ (۴) امروز روز یأس و ناامیدی دشمنان است؛ یعنی معیار مشخص شد، شاخص معلوم شد؛ امت هر وقت بخواهند، هر وقت چشم خود را بر حقیقت باز کنند، شاخص را خواهند دید، معیار را مشاهده خواهند کرد، تردیدی باقی نخواهد ماند. اهمیت غدیر این است.
قضیه‌ی امامت و ولایت آنچنانی که در تاریخ اسلام هم مشخص است، معلوم است، یک قضیه‌ی الهی است. این جور نیست که پیغمبر اکرم با محاسبه‌ی شخصی خود، امیرالمؤمنین را انتخاب کرده باشد؛ اگرچه همه‌ی محاسبات شخصی هم هر کسی را به همین نتیجه میرساند که جانشین پیغمبر علی است؛ اما اقدام پیغمبر، یک اقدام الهی بود. از اوائل بعثت، آن وقتی که پیغمبر اکرم خود را در مکه بر قبائل گوناگون عرب عرضه کرد، اسلام را بر آنها عرضه کرد – که این یک ماجرای مفصلی است در تاریخ قبل از هجرت، در اوائل بعثت – به این قبیله رفت، به آن قبیله رفت، رئیس یکی از قبائل که در تاریخ مشخص شده است – اینها جزو مسلّمات تاریخ است و مسئله‌ی شیعه و سنی در بیان این وقایع نقشی ندارد؛ خود برادران اهل سنت این را نقل کرده‌اند – به پیغمبر عرض کرد که ما حاضریم دسته‌جمعی به اسلام ایمان بیاوریم، به یک شرط؛ آن شرط این است که بعد از تو، این کار در اختیار ما باشد؛ رئیس قبیله‌ی ما بشود جانشین تو. در تاریخ دارد که پیغمبر در پاسخ این شخص فرمود: نه، «هذا امر سماوىّ»؛ این یک مطلبی است که در اختیار من نیست؛ این آسمانی است، در اختیار خداست. آنها هم ایمان نیاوردند و رفتند. پس مسئله‌ی خلافت پیغمبر بر اساس وحی الهی است؛ بر اساس اراده‌ی پروردگار است، دست پیغمبر هم نبود. اما اگر پیغمبر اکرم میخواست انتخاب بکند، چه کسی را باید انتخاب بکند؟ آن کسی باید قاعدتاً مورد گزینش نبی مکرم قرار بگیرد که همه‌ی معیارهای اساسی اسلام در او در حد کامل باشد. خب، حالا امیرالمؤمنین را همه‌ی مسلمانان عالم در محاسبه‌ها بسنجند – درست است که احادیث گوناگونی در فضیلت برخی از صحابه نقل شده است – معیارها را نگاه کنند، پهلوی هم بگذارند، ردیف کنند، اینها را با قرآن و با سنت مسلّم مقایسه کنند، ببینند چه کسی برگزیده خواهد شد. علم امیرالمؤمنین، که علم یکی از معیارهاست؛ پیغمبر اکرم درباره‌ی امیرالمؤمنین طبق نقل همه‌ی مسلمانان – شیعه و سنی – میفرمود: «انا مدینه العلم و علىّ بابها»، (۵) از این بالاتر چه شهادتی؟ درباره‌ی جهاد امیرالمؤمنین، خدای متعال: «و من النّاس من یشری نفسه ابتغاء مرضات اللَّه»، (۶) آیه نازل شده است در مورد مجاهدت امیرالمؤمنین و ایثار امیرالمؤمنین؛ درباره‌ی کس دیگری این آیه نازل نشده است. درباره‌ی انفاق امیرالمؤمنین: «و یطعمون الطّعام علی حبّه مسکینا و یتیما و اسیرا»؛ (۷) امیرالمؤمنین و خاندان مکرم نزدیک او مشمول این آیه‌اند. «انّما ولیّکم اللَّه و رسوله و الّذین امنوا الّذین یقیمون الصّلاه و یؤتون الزّکاه و هم راکعون».(۸) همه گفته‌اند این، درباره‌ی امیرالمؤمنین است. این معیارها – معیارهای متعددی که در اسلام، معیار برگزیدگی است، معیار برتری است – از علم و تقوا و انفاق و ایثار و جهاد و بقیه‌ی معیارهائی که در اسلام وارد شده است، همه و همه، یکی یکی با امیرالمؤمنین تطبیق میکند. کیست که بتواند این چیزها را در علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام) انکار کند؟
دعوت ما از همه‌ی مسلمانان عالم این است که این حقائق را مورد تأمل قرار بدهند. ما در عالم وحدت امت اسلامی هیچ اصراری نداریم که یک فرقه عقائد یک فرقه‌ی دیگر را حتماً قبول کنند؛ نه، وحدت به معنای این نیست. وحدت به معنای این است که با عقائد مختلف، شعب مختلف، مشترکات را بگیرند، موارد محل اختلاف را وسیله‌ی برادرکشی و جنگ و دشمنی قرار ندهند؛ مسئله‌ی وحدت این است.
اما به عنوان بیان حقیقت و طلب حقیقت، این یک درخواست منطقی است از همه‌ی مسلمانان: بروند تحقیق کنند، ملاحظه کنند، آنچه را که محققین شیعه نوشتند، علمای بزرگ شیعه در زمان خود ما جمع کردند، نوشتند، تحقیق کردند، در دنیای اسلام آنها را عرضه کردند، نوشته‌ی آنها مورد تقدیر علمای اسلام، روشنفکران اسلام، برجستگان اسلام قرار گرفته است، اینها را ملاحظه کنند؛ خودشان را محصور نکنند، محروم نکنند. کتابهای مرحوم سید شرف‌الدین عاملی (رضوان اللَّه علیه)، کتاب شریف الغدیر تألیف علامه‌ی امینی، اینها حقایقی است که جمع شده است. مسئله‌ی غدیر یک مسئله‌ی مسلّم تاریخی است. در دهها کتاب، مرحوم امینی دهها طریق از طرق اهل سنت را نقل میکند که ماجرای غدیر را به همین شکل که ما نقل میکنیم، نقل کرده‌اند. این چیزی نیست که فقط در کتابهای ما باشد. حالا در معنای مولا، بعضی ممکن است خدشه کنند، بعضی خدشه هم نمیکنند. ماجرا یک ماجرای حقیقی، واقعی و بیان معیار است؛ مشخص است که امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیه آلاف التّحیّه و السّلام) یک قله‌ی مرتفع است؛ هم برای حاکم اسلامی و حکومت اسلامی، هم برای هر فرد مسلمان.
جوانی آن بزرگوار، الگوست برای جوانهای امت اسلام؛ آنجور با صفا و صداقت و بصیرت، حقیقت را دیدن، شناختن، به دنبال آن دویدن، از آن با همه‌ی وجود دفاع کردن، میدانهای خطر را طی کردن، خطر را ندیده گرفتن و به هیچ انگاشتن، از راه صحیح یک سر سوزن منحرف نشدن، چشم به پیغمبر داشتن، «یحذو حذو الرّسول»؛ (۹) دنبال پیغمبر قدم به قدم حرکت کردن، در مقابل امر الهی و اوامر پیغمبر تسلیم محض بودن، در عین حال لحظه به لحظه بر دانش خود افزودن، عمل را با علم خود منطبق کردن در همه‌ی آنات زندگی. این، جوانی امیرالمؤمنین است. دوره‌ی میان‌سالی و سالخوردگی امیرالمؤمنین هم مشحون از امتحانهای دشوار، امتحانهای عجیب و غریب است و در همه‌ی اینها آن صبر عظیم، صبر جمیل؛ مصلحت اسلام را – آنجائی که مصلحت اسلام در خطر است – بر همه چیز ترجیح دادن، حتّی بر حق مسلّم خود. امیرالمؤمنین میتوانست آن وقتی که احساس میکرد حق او ضایع میشود، قیام کند؛ علی که از کسی نمیترسید. او کسی بود که اگر جلو هم میافتاد، مطمئناً کسانی دنبال او حرکت میکردند؛ اما «فأمسکت بیدی یدی حتّی رأیت راجعه النّاس قد رجعت عن الإسلام یدعون إلی محق دین محمّد (صلّی اللَّه علیه و آله)»(۱۰) میفرماید: دیدم انگیزه‌های مخالف با اصل دین، دارد در دلها زنده میشود، دشمنانی هستند، مخالفینی هستند، میخواهند از موقعیت استفاده کنند، لذا من آمدم وسط میدان، از اصل دین دفاع کردم؛ از حق خود گذشتم و عبور کردم. مصلحت اسلام را اینجور با همه‌ی وجود رعایت میکند. آن وقتی هم که نوبت حکومت و سیاست به حسَب تقدیر الهی به او میرسد، مردم مراجعه میکنند، اصرار میکنند، از آن حضرت میخواهند که زمام قدرت را در دست بگیرد، مقتدرانه وارد میدان میشود؛ «لایخاف فی اللَّه لومه لائم»؛ (۱۱) از هیچ چیز نمیترسد، هیچ ملامتی او را از راه بر نمیگرداند. یک الگوی کامل؛ این امیرالمؤمنین است؛ این آن انسان والائی است که شیعه برای او این ارج و مقام را قائل است. این را خوب است همه‌ی امت اسلامی توجه کنند.
حادثه‌ی غدیر به نگاه مرحوم علامه‌ی امینی (رضوان اللَّه تعالی علیه) صاحب کتاب الغدیر و بعد در نگاه مرحوم شهید مطهری (رضوان اللَّه علیه) وسیله‌ی وحدت امت اسلامی است. گمان نکنند بعضی که حادثه‌ی غدیر مایه‌ی اختلاف است؛ نه. امروز ببینید که بیش از همیشه – در گذشته هم بوده است – شیعه را متهم میکنند. ببینند مسئله‌ی تشیع برآمده‌ی از یک اعتقاد صحیحِ سالمِ خالصِ نسبت به وحی الهی است – این است معنای تشیع – اعتقاد به ارزشهاست، اعتقاد به معیارهاست، ملاک قرار دادن معیارهائی است که قرآن آنها را ملاک قرار داده است. حالا یک مشت یاوه‌گوی هرزه‌گو در گوشه و کنار دنیای اسلام شیعه را متهم کنند به آن چیزی که شیعه فرسنگها از آنها دور است؛ مسئله‌ی ساختگی بودن و جعلی بودن و بعداً به وجود آمدن و سیاسی بودن و این حرفها را پیش بیاورند! نه، مسئله‌ی غدیر خط بطلان میکشد بر همه‌ی اینها.
چه سودی میبرند آن کسانی که سعی میکنند این جمعیت و این جریان عظیم اسلامی را از محدوده‌ی اسلام بیرون نشان بدهند، که سیاستها امروز دنبال آنهایند. امروز سیاستها همین را ترویج میکنند؛ چرا؟ چون شیعه به برکت روح ولایت توانسته است کاری را بکند که همه‌ی مسلمانان آرزوی آن را داشته‌اند. همه‌ی مسلمانان خیرخواه و دلسوز و علاقه‌مند آرزو میکردند که یک روزی اسلام با همان تمامیت و حقانیت بر کرسی قدرت بنشیند. روشنفکران مسلمان در این یکی دو قرن اخیر در حسرت چنین روزی زندگی کردند و در حسرت او از دنیا رفتند. امروز این را شیعه به وجود آورده است؛ این حاکمیت اسلامی را، این عظمت اسلامی را، این عزت اسلامی را. این، به برکت روح ولایت است. دشمن این را میبیند، میخواهد دوْر شیعه را، دوْر اهل ولایت را خالی کند. لذا امروز اتهامات علیه تشیع از همیشه بیشتر است. در طول تاریخ بوده‌اند افراد کج‌فهم و کج‌تابی که علیه شیعه حرف زدند، اتهامات وارد کردند، دروغهائی ساختند؛ اما امروز از همه‌ی آن اتهامات، حجمِ اتهامات بیشتر است و اینها دست سیاستهاست؛ چرا این را نمیفهمند؟
ما هم باید بفهمیم؛ ما شیعیان هم باید بفهمیم؛ بدانیم سیاست استکبار امروز، جدا کردن شیعه از غیر شیعه است، جدا کردن گروههای مسلمان از یکدیگر و به جان هم انداختن گروههای مسلمان است. ما باید کمک نکنیم به این هدف؛ ما بایستی نگذاریم دشمن به این هدف برسد؛ هم ما موظفیم، هم غیر شیعه؛ آن کسانی که شیعه نیستند؛ جمعیتها و مذاهب غیر شیعه در اسلام. همه این را بدانند: امروز شیعه است که در ایران اسلامی، این پرچم اقتدار اسلامی و عزت اسلامی را بلند کرده است و بر روی دست گرفته و استکبار احساس عجز میکند؛ این یک واقعیت است؛ این یک واقعیت است. این توطئه‌هائی که در این سی سال علیه نظام جمهوری اسلامی از سوی دشمنان گوناگون – البته در رأس آنها آمریکا و خبیث‌ترین آنها انگلیس – انجام دادند، به خاطر این است که اینها مرعوبند؛ از حرکت اسلامی، از بیداری اسلامی، از به خود آمدن دنیای اسلام میترسند؛ میدانند که اگر دنیای اسلام به خود بیاید، توجه کند، احساس استقلال کند، احساس هویت کند، احساس عزت بکند، این منطقه‌ی حساس دنیا که در اختیار مسلمانان است – که حساسترین مناطق دنیا، همین منطقه‌ی مسلمان‌نشین است – از تحت سیطره‌ی استکبار بیرون خواهد رفت؛ از این میترسند. چون میترسند، توطئه میکنند؛ ابزارهای گوناگون را به کار میگیرند. امروز سردمداران سیاستهای استکباری – آمریکا و صهیونیستها و بقیه‌ی مستکبرین – همه‌ی توان خودشان را به کار گرفته‌اند، بلکه بتوانند ملت ایران را، نظام جمهوری اسلامی را منزوی کنند، بیاثر کنند؛ نتوانسته‌اند و به توفیق الهی، به فضل الهی، به حول و قوه‌ی الهی باز هم نخواهند توانست.
در همین قضیه‌ی هستهای شما ملاحظه کنید، کارشان به اینجا رسیده است که دروغ‌پراکنی کنند، افکار عمومی دنیا را گمراه کنند و دروغ بسازند. مسئله، مسئله‌ی فلان رادیو و فلان دستگاه تبلیغاتی نیست، مجموعه‌ی سیاستمداران غربی متأسفانه – یعنی همان مجموعه‌ی مؤثر که بیشتر هم تحت تأثیر صهیونیستها هستند – شده کارشان این: گمراه کردن افکار عمومی، دروغ‌پردازی کردن، شعارهای دروغین ساختن. ما میخواهیم از این رؤسای کشورها؛ اینقدر دروغ نگویند. این دولتهای غربی، دولت آمریکا، دولت انگلیس، بعضی دیگر از دولتهای اروپائی، اینقدر افکار عمومی دنیا را گمراه نکنند. این دروغها به ضرر خودشان تمام خواهد شد؛ امتحان کردند، دیدند. وقتی دروغ گفتند، خلاف گفتند، بعد حقیقت آشکار شد، آبروئی برای آنها نمی‌ماند؛ کما اینکه در بعضی از موارد همین اتفاق افتاد؛ دروغی گفتند، افکار عمومی را گمراه کردند، کارهائی را بر اساس آن انجام دادند، بعد حقیقت روشن شد. ملتهای خودشان گریبان خود اینها را خواهند گرفت.
در قضیه‌ی هستهای آنچه که ایران به دنبال آن است، دانش مورد نیاز است؛ دانشی که اگر امروز ملت ایران آن را دنبال نکند، فردا دیر خواهد بود؛ فردائی که نفتی به کار نباشد و همه‌ی چرخهای اقتصادی دنیا بر اساس نیروی هستهای حرکت کند و ملت ایران دستش خالی باشد؛ بنشیند منتظر که دیگران به او کمک کنند؛ آنها این را میخواهند. مسئله‌ی هستهای ما این است؛ من بارها گفته‌ام.
ما امروز برای دانش هستهای که برای ما مهم است، کار میکنیم که بیست سال دیگر، سی سال دیگر، فرزندان ما، جوانان ما، نسل آینده، ملت بزرگ ایران، آن روز دستش به طرف غربیها دراز نباشد. غربیها امروز که نفت مال ماست، از زمین ما نفت استخراج میشود و به آنها داده میشود، دارند برای همین نفت به ما زور میگویند! – امروز این نفتی که از چاه‌های این منطقه بیرون می‌آید، سودش برای دولتهای غربی از سودش برای کشورهای نفت‌خیز بیشتر است! – امروزی که نفت مال ماست، در اختیار ماست، دست ماست، زورگوئی میکنند، فردا که ما بخواهیم انرژی هستهای را از خود آنها بگیریم، شما ببینید چه بر سر ملتها می‌آید. نظام جمهوری اسلامی فکرِ آن روز را میکند. لذا امروز اصرار میکند که ما بایستی این علم را، این فناوری را، این دانائی را، این تمکّن را برای خودمان کسب کنیم. آن وقت جنجال راه میاندازند در دنیا که چرا میخواهید شما این را کسب کنید؟ و تهمت میزنند، افکار عمومی را گمراه میکنند که اینها دنبال بمب اتمند، اینها فلانند.
…(۱۲) معلوم است. توجه کنید! معلوم است که این حق مسلّم ملت ایران است. منتها مسئله در این است که مستکبران عالم، برای اینکه این حق مسلّم را از دست ملت ایران بگیرند، با انواع حیل و ترفندها و تبلیغات در کارند که این اقدام را انجام بدهند. باید بصیر بود؛ باید آگاه بود؛ باید هوشیار بود. ملتها در مسیر خودشان، در موارد حساس باید بفهمند دشمن دارد چه کار میکند. وقتی میبینند از عهده‌ی یک ملت با برخورد نظامی بر نمیآیند، با برخوردهای تهدیدآمیز و ارعاب‌آمیز بر نمیآیند، آن وقت شروع میکنند از طرق دیگر اخلال کردن؛ این را بفهمیم. ایجاد اختلاف، ایجاد دشمنی، بهانه‌جوئی.
امروز تبلیغات استکبار جهانی از جمله‌ی چیزهائی که بر آن تمرکز میکند، همین وجود اختلافات در داخل کشور است. یک عده‌ای پیش خدا باید جواب بدهند؛ پیش خدا جواب بدهند که کاری بکنند که دشمن از او برداشت تفرق بکند در داخل کشور و جری بشود. مسئله این است که دشمن را بشناسیم؛ ترفند دشمن را بفهمیم؛ بدانیم که چه داریم میگوئیم و دشمن چگونه ممکن است از هر کلمه‌ی ما استفاده بکند و جری بشود، تشویق بشود، روحیه پیدا کند و راه‌ها را برای دخالت خود، نفوذ خود، باز کند؛ اینها چیزهائی است که باید توجه داشت.
البته ملت ما بحمداللَّه ملت صبور و غیور و دارای استقامتی است؛ این را ثابت کرده است. ملت ما در طول این سی سال و قبل از این سی سال در دوران انقلاب، این را نشان داده است؛ ما صبوریم. حالا سرکردگان استکبار و سخنگویان آنها هِی توی تبلیغاتشان میگویند صبر ما دارد به آخر میرسد، ما دیگر طاقتمان دارد تمام میشود – آنها در مقابل ایران میگویند – شما صبری نکردید در مقابل ملت ایران؛ کجا شما صبر کردید؟ هر جا هر کار توانستید، کردید؛ هر کاری از دستتان بر میآمده است، علیه ملت ایران انجام داده‌اید. شما کِی صبر کردید؟ توطئه نکردید؟ تبلیغات نکردید؟ تحریم اقتصادی نکردید؟ حمله‌ی نظامی نکردید؟ سگهای زنجیری خودتان را رها نکردید در منطقه؟ – یعنی اسرائیل غاصب علیه نظام جمهوری اسلامی – کِی شما صبر کردید که حالا میگوئید صبر ما دارد تمام میشود!؟ صبور، ملت ایران است. مائیم که صبر کردیم، مائیم که ایستادگی کردیم، مائیم که توطئه‌ی شما، تبلیغات شما، هیاهوی شما را ندیده گرفتیم، راه خودمان را ادامه دادیم. و این ملت همین راه را، همین راهی که انگشت اشاره‌ی امام بزرگوار ما، امام راحل ما، به ما نشان داد، با همه‌ی وجود، به کمک الهی، با همت این جوانها طی خواهد کرد و ان‌شاءاللَّه به آن قله‌ی نهائی هم خواهد رسید.
تلاش را رها نکنید، جوانان عزیز! کار را رها نکنید، بصیرت را رها نکنید. امیرالمؤمنین الگوست؛ الگوی شما جوانهاست. علم امیرالمؤمنین، تقوای امیرالمؤمنین، پاکدامنی امیرالمؤمنین، الگوست. اینها را رها نکنید. جهاد در راه خدا را، تلاش در راه خدا را – که هر میدانی، جهاد متناسب خودش را دارد – رها نکنید و بدانید که فردای این کشور از امروز این کشور بمراتب ان‌شاءاللَّه بهتر خواهد بود. و این فردا متعلق به شماست. و روح امیرالمؤمنین (علیه آلاف التّحیّه و الثّناء) و دعای حضرت بقیهاللَّه (ارواحنا فداه)، ان‌شاءاللَّه پشتیبان شما خواهد بود.
والسّلام علیکم و رحمهاللَّه و برکاته
۱) مائده: ۶۷
۲) مائده: ۶۷
۳) مائده: ۳
۴) مائده: ۶۷
۵) احتجاج، ج ۱، ص ۷۸
۶) بقره: ۲۰۷
۷) انسان: ۸
۸) مائده: ۵۵
۹) مفاتیحالجنان، دعای ندبه
۱۰) نهجالبلاغه، ۴۵۱، نامه‌‌ی ۶۲
۱۱) بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۳۶۰
۱۲) شعار حضار: انرژی هستهای حق مسلم ماست
***
بیانات در دیدار جمعی از مردم در روز عید غدیر
بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم
اولاً عید سعید غدیر را که بخش عمده‌ای از شناسنامه‌ی شیعه‌ی ائمه (علیهم‌السّلام) محسوب میشود و مرد و زن شیعی در طول سالیان طولانی و قرن‌های متمادی با یاد این روز و این حادثه هویت خود را احساس کرده‌اند، به شما حضار عزیز و همه‌ی مردم مؤمن کشورمان و به دنیای اسلام تبریک عرض میکنیم. و به شما برادران و خواهران گرامی؛ بخصوص برادران و خواهرانی که از راههای دور و شهرهای گوناگون تشریف آوردید و همچنین به خانواده‌ی معظم شهیدان خوشامد عرض میکنیم.
مسئله‌ی غدیر جزو مسائلی است که در پیرامون آن فکر کردن، امروز به جامعه‌ی اسلامی و بخصوص به مردم و کشور ما خیلی کمک میکند برای اینکه راه درستِ حرکت را گم نکنند. دو سه نکته را در پیرامون مسئله‌ی غدیر عرض میکنیم.
یک نکته خود واقعه‌ی غدیر است. دنیای اسلام در زمان پیامبر اکرم که بالنسبه وسعتی پیدا کرده بود، شاهد یک امر بسیار مهمی بودند و آن اعلام جانشینی امیرالمؤمنین بود. قضیه‌ی حادثه‌ی غدیر را فقط شیعه نقل نکردند، محدثین اهل سنت و بزرگان اهل سنت هم بسیاری این حادثه را نقل کردند، ولی فهم آنها از مسئله گاهی متفاوت است؛ اما اصل این حادثه در بین مسلمین جزو مسلّمات محسوب میشود. این حادثه که تعیین جانشین برای پیغمبر در ماه‌های آخر زندگی ایشان – تقریباً هفتاد روز به پایان زندگی پیغمبر – بود، رخ داده است و در حقیقتِ خود نشان‌دهنده‌ی اهمیت مسئله‌ی حکومت و سیاست و ولایت امر امت اسلامی از نظر اسلام است. اینکه امام بزرگوار ما و پیش از ایشان بسیاری از بزرگان فقها بر روی مسئله‌ی وحدت دین و سیاست و اهمیت مسئله‌ی حکومت در دین تکیه میکردند، ریشه‌اش در تعالیم اسلام و از جمله در درس بزرگ غدیر است. این اهمیت موضوع را میرساند. همه‌ی مردمانی که از واقعه‌ی غدیر خم این معنا را میفهمند – یعنی ما شیعیان و حتی بسیاری از غیر شیعه که همین معنا را احساس کردند یا درک کردند از قضیه‌ی غدیر – بایستی در همه‌ی دوران‌های تاریخ اسلام توجه کنند به اینکه مسئله‌ی حکومت یک مسئله‌ی اساسی و مهم و درجه‌ی اول در اسلام است؛ نمیشود نسبت به مسئله‌ی حکومت و حاکمیت بیاعتناء و بیتفاوت بود. نقش حکومت‌ها هم در هدایت مردم یا در گمراه کردن مردم امری است که تجربه‌ی بشر به آن حکم میکند. اینکه در نظام جمهوری اسلامی – چه در قانون اساسی، چه در بقیه‌ی معارف جمهوری اسلامی – این همه بر روی مسئله‌ی مدیریت کشور اسلامی تکیه میشود، به خاطر همین ریشه‌ی بسیار عمیق و عریقی است که در اسلام نسبت به این قضیه هست. این یک نکته است که نباید از نظر دور باشد.
نکته‌ی دیگر در کنار این مسئله این است که در واقعه‌ی غدیر، پیغمبر اسلام امیرالمؤمنین؛ علی بن ابی طالب (علیه الصّلاه و السّلام) را معرفی کردند. خصوصیاتی که در آن دوران و در دوران‌های بعد، زندگی به آن شناخته شد، چه بود؟ اینها برای ما معیار است. امیرالمؤمنین اولین خصوصیتش دلبستگی و پایبندی به رضای الهی و حرکت در مسیر صراط مستقیم بود؛ هر مقداری که دشواری داشته باشد، هرچه مجاهدت بخواهد، هرچه گذشت، بخواهد. این مهمترین خصوصیت امیرالمؤمنین است.
امیرالمؤمنین کسی است که برای خدا و در راه خدا از دوران کودکی تا لحظه‌ی شهادت یک لحظه و در یک قضیه پا عقب نکشید و دچار تردید نشد و همه‌ی وجود خود را در راه خدا به میدان آورد. آن‌وقتی که باید تبلیغ میکرد، تبلیغ کرد؛ آن‌وقتی که باید شمشیر میزد، در رکاب پیغمبر شمشیر زد و از مرگ نترسید؛ آن‌وقتی که لازم بود صبر کند، صبر کرد؛ آن‌وقتی که لازم بود زمام سیاست را به دست بگیرد، سیاست را به دست گرفت و وارد میدان سیاست شد. و در همه‌ی این دوران‌های گوناگون، آنچه لازمه‌ی فداکاری از آن بزرگوار بود، بروز و ظهور پیدا کرد. پیغمبر اکرم یک چنین کسی را در رأس جامعه‌ی اسلامی قرار میدهد. این شد درس؛ این یک درس برای امت اسلامی است. فقط یک حافظه‌ی تاریخی و خاطره‌ی مربوط به قرن‌های گذشته نیست. این نشان میدهد که برای اداره‌ی جامعه‌ی اسلامی و جوامع اسلامی و امت اسلامی، معیارها این‌هاست: خداپرستی، در راه رضای خدا مجاهدت کردن، جان و مال را به عرصه آوردن، از هیچ سختی و مشکلی روگردان نبودن، و از دنیا اعراض کردن. این قله، امیرالمؤمنین است؛ شاخص، وجود امیرالمؤمنین است. این درس بزرگ غدیر است.
نگاه کنیم به دنیای اسلام و حکومتهای اسلامی و به سطح عالم و مدیریت‌های سیاسی در دنیا و ببینید فاصله چقدر است بین آنچه که اسلام به بشریت ارائه کرد و آنچه امروز در واقعیت‌ها وجود دارد. ضربه‌ای که بشریت میخورد، بخش عمده‌ای از این ناحیه است. اسلام برای سعادت بشریت مدیریتی از نوع مدیریت امیرالمؤمنین را لازم میداند، که البته امیرالمؤمنین در این قسمت شاگرد و پیرو پیغمبر است. خود امیرالمؤمنین وقتی درباره‌ی زهد او سخن گفته شد، گفت زهد من کجا و زهد پیغمبر! در مجاهدت، در صبر و در همه‌ی این مراتب، امیرالمؤمنین شاگرد برجسته و ارشد پیامبر خداست. و این چنین کسی است که شایسته است. همه‌ی ما باید این را به عنوان الگو در نظر بگیریم؛ نه فقط برای کشور خودمان، برای دنیای اسلام؛ داعیه این است، توقع این است.
یک چنین انسان والا و بزرگ و بیاعتنای به دنیا، به زر و زیورها، آماده‌ی برای جانفشانی در راه حق و حقیقت است که میتواند جوامع بزرگ انسانی را نجات بدهد. تسلیم خواهش‌های نفسانی نشود، مصلحت‌های حقیر شخصی، او را مغلوب حوادث بزرگ زندگی نکند. اینکه ما بارها عرض میکنیم پیام اسلام و پیام جمهوری اسلامی برای دنیا، پیام نویی است، یعنی این؛ این یک نمونه‌ی برجسته‌ی آن است.
امروز شما نگاه کنید به سطح زندگی بشریت در دنیا؛ رؤسای کشورها، مدیران امور سیاست ملتها را نگاه کنید؛ کدامشان حاضرند از منافع شخصی خودشان صرف‌نظر کنند و بگذرند؛ آنجایی که این منفعت برایشان دم دست است و میتوانند از آن بهره بگیرند؟ کدامشان حاضرند جان خودشان را در راه مصلحت ملتشان و کشورشان قربانی کنند و فدا کنند؟ کدامشان حاضرند پا روی رودربایستیها و ملاحظه‌کاریها بگذارند؟ امروز فقر بزرگ بشریت از جمله، فقرِ همین گونه مردان است که اسلام نمونه‌ی عالی آن را به بشریت نشان داده است. البته پیداست رسیدن به آن قله، کار افراد عادی بشر نیست؛ کسی نمیتواند مثل امیرالمؤمنین زندگی و مشی کند؛ این یک آرزوی نشدنی است. اما قله، جهت را به ما نشان میدهد. به سمت آن قله باید حرکت کرد، به او باید شبیه و نزدیک شد. این، آن نقیصه‌ی بزرگ و کمبود بزرگ بشریت است. این نکته‌ای است که در ماجرای غدیر وجود دارد. این هم یک مسئله است، که باید به این توجه کرد؛ پیام غدیر به دنیا، پیام الگوی حکومت اسلامی است.
انسانی که در راه خدا با دشمن، با موارد غرض‌ورزی، آنچنان سخت و قاطع برخورد میکند؛ اما در مقابل انسانهای مظلوم، انسانهای ضعیف، آنچنان خاکسار است، آنچنان بردبار است که کسی باور نمیکند این امیرالمؤمنین است. اوایلی که امیرالمؤمنین وارد کوفه شده بودند و مردم آن حضرت را نمیشناختند، رفتار آن حضرت، لباس آن حضرت، مشی آن حضرت، جوری بود که هیچ کس تو کوچه و بازار که حضرت راه میرفت، نمیفهمید که امیرالمؤمنینِ به آن عظمت، همین شخصی است که دارد به طور معمولی و عادی راه میرود. در مقابل مردم ضعیف، مردم معمولی، این چنین متواضع و بردبار و خاکسار است؛ همان کسی که در مقابل دشمنان غدر، دشمنان گردن‌کلفت، آن چنان قاطع مثل کوه می‌ایستد؛ اینها الگوست.
یک نکته‌ی دیگر هم در باب مسئله‌ی غدیر عرض کنیم. مسئله‌ی غدیر برای ما شیعیان پایه‌ی عقیده‌ی شیعی است. ما معتقدیم که بعد از وجود مقدس نبی مکرم اسلام (صلّی اللَّه و علیه و اله و سلّم) امام به‌حق برای امت اسلامی، امیرالمؤمنین بود؛ این، پایه و مایه‌ی اصلی عقیده‌ی شیعه است. معلوم است که برادران اهل سنت ما، این عقیده را قبول ندارند؛ جور دیگری نظر میدهند، جور دیگری فکر میکنند؛ این شاخص وجود دارد. لکن همین قضیه‌ی غدیر در یک نقطه وسیله و مایه‌ی اجتماع امت اسلامی است و او شخصیت امیرالمؤمنین است. درباره‌ی شخصیت و عظمت این انسان بزرگ و والا بینِ مسلمین اختلافی نیست. امیرالمؤمنین را همه در همان نقطه‌ی عالی و سامی(۱) که باید به او در آن نقطه نگریست – از لحاظ علم، از لحاظ تقوا، از لحاظ شجاعت – مینگرند و میبینند؛ یعنی ملتقای عقیده‌ی همه‌ی آحاد امت اسلامی امیرالمؤمنین است.
آنچه که ما امروز باید به آن توجه کنیم، این است که شیعه این عقیده را برای خود مثل جان عزیزی در طول قرن‌های متمادی حفظ کرده است؛ با وجود دشمنیهایی که شده است – که این دشمنیها را کم و بیش همه میدانند؛ چقدر ظلم کردند، چقدر فشار آوردند، چقدر اختناق ایجاد کردند – شیعه این عقیده را حفظ کرد؛ معارف تشیع را گسترش داد؛ فقه شیعه، کلام شیعه، فلسفه‌ی شیعه، علوم گوناگون شیعه، تمدن شیعی، فکر راقی شیعیان، بزرگان شیعه و برجستگان شیعه در تاریخ اسلام درخشان است. بنابراین، این عقیده‌ای است که شیعه آن را حفظ کرده است و حفظ خواهد کرد؛ اما توجه بکنید که این اعتقاد مایه‌ی دعوا و نزاع نباید بشود. این، آن حرفی است که ما سال‌هاست این را گفتیم و تکرار کردیم، باز هم تکرار میکنیم. و میبینیم که دشمن چه نیتی دارد، چه قصد خبیثی دارد از ایجاد اختلاف بین آحاد امت اسلامی به عناوین مختلف، از جمله با عنوان شیعه و سنی. دشمن یعنی دشمن اسلام، دشمن قرآن، دشمن مشترکات، دشمن توحید؛ نه دشمنِ یک بخشی از اسلام. دشمن سعیاش این است که بین امت اسلامی، دشمنی برقرار کند؛ میفهمد که اتحاد دنیای اسلام چقدر برای او مضر است. دشمن دید که وقتی انقلاب اسلامی در ایران پیروز شد، عظمت این انقلاب و تشعشع این انقلاب، چطور در دنیای اسلام و در کشورهای اسلامی توانست دلها را به خود جذب کند؛ دل‌هایی که شیعه نبودند. میلیون‌ها نفر از برادران اهل سنت در کشورهای عربی، در کشورهای آفریقایی، در کشورهای آسیایی مجذوب انقلاب شدند و از این ناحیه، دشمن ضربه خورد؛ از اتحاد دلها، از توجه دلها به جمهوری اسلامی – دلهای آحاد مسلمانها – دشمن ضربه خورد. میخواهد این توجه را از بین ببرد؛ چه جور؟ با ایجاد دشمنىِ بین شیعه و سنی.
الان یکی از بخشهای مهم سیاست استکبار در همین منطقه‌ی ما – علاوه بر دشمنیهای دیگری که میکنند – این است که این سران بعضی از کشورهای عربی را با خودشان همراه کنند و آنها را در مقابل ملت ایران قرار بدهند؛ در مسائل گوناگون؛ در مسئله‌ی هستهای و غیر مسئله‌ی هستهای، از مسائل مختلف. جلسه میگذارند، مینشینند، معامله میکنند، توطئه میکنند. آمریکا از بعضی از کشورهای اسلامی مطالبه میکند که شما چه سهمی حاضرید ایفا کنید در مقابله‌ی با ایران. سعیشان ایجاد دشمنی است. کاری که دشمن میتواند در محافل و تصمیم‌گیریهای سیاسی بکند، این است که سران دولت‌ها را با جمهوری اسلامی وادار به مقابله کند؛ بیش از این کاری نمیتواند بکند. دشمن دل مردم – دل مردم کشورهای عربی، دل مردم کشورهای اسلامی، دل مردم فلسطین، دل مردم عراق – را نمیتواند از جمهوری اسلامی برگرداند؛ دلها را که نمیتواند؛ حداکثر کاری که بکنند این است که بتوانند دولت‌ها را در مقابل جمهوری اسلامی قرار بدهند. البته آن دولت‌ها هم هر کدام ملاحظه‌کاریهای خودشان را دارند و این جور هم نیست که آماده باشند یکجا خودشان را در اختیار صهیونیستها و استکبار در این قضیه قرار بدهند؛ اما در دل مردم اثری نمیتوانند بکنند. در دل مردم چه اثر میکند؟ چه چیزی میتواند دلهای دنیای اسلام را از جمهوری اسلامی و از ملت ایران جدا کند؟ همین اختلاف‌ها و تعصب‌های مذهبی است. اینها میتواند دلها را از هم جدا کند. از این باید ترسید؛ از این باید ترسید. همه مسئولند که مراقبت کنند. اینکه در دنیای تشیع علیه برادران اهل سنت، در دنیای تسنن علیه برادران شیعه کتاب بنویسند، تهمت بزنند، بدگویی کنند، این نه هیچ شیعه‌ای را سنی خواهد کرد، نه هیچ سنیای را شیعه خواهد کرد. آن کسانی که مایلند همه‌ی مردم دنیای اسلام به محبت اهل‌بیت و ولایت اهل‌بیت بگروند، بدانند با دعوا راه انداختن و با اهانت کردن و با دشمنی کردن هیچ کس را نمیتوان شیعه کرد و به ولایت اهل‌بیت متوجه کرد. دعوا ایجاد کردن جز بَغضاء و جدائی و دشمنی هیچ اثر دیگری ندارد و این بغضاء و دشمنی و جدائی همان چیزی است که امروز آمریکا میخواهد، صهیونیستها میخواهند و دارند برای آن تلاش میکنند. در یک کشور اروپایی غیر اسلامىِ دشمن تاریخی و بنیادین با کشورهای اسلامی، شما میبینید توی تلویزیون‌شان، مناظره‌ی شیعه و سنی راه میاندازند. یکی را از شیعه دعوت میکنند، یکی را از سنی دعوت میکنند، که شما بیایید تو این تلویزیون با هم مناظره کنید. مقصودشان چیست؟ یک کشور مسیحی، یک کشور استعمارگر با سابقه‌ی سیاه، مناظره‌ی شیعه و سنی به چه مقصود راه میندازد؟ میخواهد حقیقت معلوم بشود؟ میخواهد در بین مباحثه و مناظره، مستمعین و مخاطبانش حق را بفهمند؟ یا میخواهد از این گفتگوها و از آنچه که در خلال این گفتگوها ممکن است از کسی سر بزند، این آتش اختلاف را تشدید کند؟ نفت روی این آتش بریزد؟ اینها باید ما را بیدار کند. اینها باید ما را به خود بیاورد؛ باید هشیار بشویم. شیعه منطق قویای دارد؛ استدلال متکلمین شیعه و علمای شیعه درباره‌ی مباحث تشیع استدلال‌های پولادین و محکمی است؛ اما این ربطی ندارد به اینکه در دنیای تشیع شروع کنند به مخالفان خودشان بدگویی کردن و اهانت کردن و ایجاد دشمنی کردن، آن هم در مقابل همین جور، و آتش دعوا درست کنند. ما اطلاع داریم، بنده هم امروز اطلاع دارم، هم از گذشته اطلاع دارم که پولها دارد خرج میشود برای اینکه اینها کتاب فحش و دشنام و تهمت بنویسند علیه آنها، آنها کتاب فحش و دشنام و تهمت بنویسند علیه اینها؛ پول هر دو را هم یک مرکز میدهد؛ پول هر دو کتاب و نشر هر دو کتاب از یک جیب خارج میشود. اینها هشداردهنده نیست؟ اینها را باید توجه کنند.
من امروز به برکت ولایت امیرالمؤمنین و به نام آن بزرگوار و با استمداد از روح بزرگ امیرالمؤمنین این را عرض کردم برای اینکه یک تأکیدی باشد بر آنچه که در طول سالیان متمادی امام بزرگوار گفتند، ماها گفتیم؛ همه بدانند، اینجور نباشد که کسی از یک گوشه‌ای خیال کند دارد از شیعه دفاع میکند و تصور کند دفاع از شیعه به این است که بتواند آتش دشمنی ضد شیعه و غیر شیعه را برانگیزد. این دفاع از شیعه نیست؛ این دفاع از ولایت نیست. اگر باطنش را بخواهید، این دفاع از آمریکاست؛ این دفاع از صهیونیست‌هاست. استدلال منطقی هیچ اشکالی ندارد؛ کتابها بنویسند، استدلال کنند؛ علمای ما نوشتند، امروز هم مینویسند و بنویسند. ما در فروع، در اصول، در بسیاری از مسائل، نظرات مستقل شیعی داریم، اینها را استدلال کنند، بیان کنند؛ آنچه که غیر از این‌هاست، آن را با استدلال منطقی رد کنند؛ هیچ مانعی ندارد. اما این غیر از اهانت کردن، بدگویی کردن، دشمنی درست کردن است؛ به این باید توجه کرد.
پروردگارا! به محمد و آل محمد دلهای ما را بیدار کن؛ دست ما را از دامن امیرالمؤمنین کوتاه مفرما؛ همان صبر، همان مجاهدت، همان اخلاص را در میان امت اسلامی و در میان ما مردم تفضل بفرما. پروردگارا! ما را با ولایت امیرالمؤمنین زنده بدار؛ با ولایت امیرالمؤمنین بمیران؛ قلب مقدس ولیعصر (عج) را از ما راضی و خشنود کن.
والسّلام علیکم و رحمهاللَّه و برکاته
۱) رفیع
***
بیانات در دیدار مردم قم در سالروز عید سعید غدیر خم
بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم
تبریک عرض میکنیم عید سعید غدیر را – که در تعبیرات احادیث ما از آن به «عیداللَّه الاکبر» تعبیر شده است – به همه‌ی ملت عزیزمان، به شما عزیزانی که در اینجا تشریف دارید و به همه‌ی مردم قم که سابقه‌ی پایبندی قمیها به ولایت، یک سابقه‌ی بسیار طولانی است؛ حداقل یک سابقه‌ی هزار و صد ساله.
آن روزی که بسیاری از مسلمانان در اقطار وسیع اسلامی از انوار معارف اهل بیت (علیهم‌السّلام) محروم بودند، «قم» در سالهای آخر زندگی ائمه (علیهم‌السّلام)؛ زمان حضرت هادی و حضرت عسکری و بعد از آن، پایگاه اشاعه‌ی این انوار و تربیت شاگردان برجسته‌ی اهل بیت بود.
در دوران حاضر هم قمیها در ماجرای شگفت‌آور انقلاب اسلامی نقش خطشکنی ایفا کردند. برای مردم و جوانان قم که توانستند در خط مقدم فعالان انقلاب کار بزرگی آغاز کنند، آزمون خوبی بود که تداوم آن توانست بتدریج به حرکت عمومی مردم کشور و انقلاب عظیم اسلامی بینجامد. خداوند اجر مردم عزیز قم را روزبه‌روز زیاد کند و توفیقات خود را بر آن مردم و شما عزیزان نازل کند.
بعد از انقلاب هم تا امروز قم مرکز خط مستقیم و اصیل انقلاب در همه‌ی میدانها باقی مانده است و در دفاع مقدس و در مسائل گوناگون، پافشاری و پایداری قم، مردم قم و حوزه‌ی علمیه‌ی معظّم قم توانسته است بسیاری از آحاد ملت را در این برهه‌ها راهنمایی کند.
مسئله‌ی «غدیر» یک مسئله‌ی تاریخىِ صرف نیست؛ نشانه‌ای از جامعیت اسلام است. اگر نبیمکرم – که در طول ده سال، یک جامعه‌ی بدوىِ آلوده‌ی به تعصبات و خرافات را با آن مجاهدتهای عظیمی که آن بزرگوار انجام داد و به کمک اصحاب باوفایش به یک جامعه‌ی مترقی اسلامی تبدیل کرد – برای بعد از این ده سال، فکری نکرده بود و نقشه‌ای در اختیار امت نگذاشته بود، این کار ناتمام بود. رسوبات تعصبات جاهلی به قدری عمیق بود که شاید برای زدودن آنها سالهای بسیار طولانی نیاز بود. ظواهر، خوب بود؛ ایمان مردم، ایمان خوبی بود؛ البته همه در یک سطح نبودند؛ بعضی در زمان وفات پیغمبر اکرم یک سال بود، شش ماه بود، دو سال بود که اسلام آورده بودند؛ آن هم هیمنه‌ی قدرت نظامی پیغمبر همراه با جاذبه‌های اسلام، اینها را به اسلام کشانده بود. همه که جزو آن مسلمانان عمیقِ دوران اول نبودند. برای پاک کردن رسوبات جاهلی از اعماق این جامعه و مستقیم نگه داشتن خط هدایت اسلامی بعد از ده سالِ زمان پیغمبر، یک تدبیری لازم بود. اگر این تدبیر انجام نمیشد، کار ناتمام بود. این که در آیه‌ی مبارکه‌ی سوره‌ی مائده میفرماید: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی»، تصریح به همین معناست که این نعمت – نعمت اسلام، نعمت هدایت، نعمت نشان دادن صراط مستقیم به جامعه‌ی بشریت – آن وقتی تمام و کامل میشد که نقشه‌ی راه برای بعد از پیغمبر هم معین باشد؛ این یک امر طبیعی است.
این کار را پیغمبر در غدیر انجام دادند؛ امیرالمؤمنین را که از لحاظ شخصیت – چه شخصیت ایمانی، چه شخصیت اخلاقی، چه شخصیت انقلابی و نظامی، چه شخصیت رفتاری با قشرهای مختلف افراد – یک فرد ممتاز و منحصر بفردی بود، منصوب کردند و مردم را به تبعیت از او موظف کردند. این هم فکر پیغمبر نبود، این هدایت الهی بود، دستور الهی بود، نصب الهی بود؛ مثل بقیه‌ی سخنان و هدایتهای نبی مکرم که همه، الهام الهی بود. این دستور صریح پروردگار به پیغمبر اکرم بود، پیغمبر اکرم هم این دستور را عمل کردند. مسئله‌ی غدیر این است؛ یعنی نشان‌دهنده‌ی جامعیت اسلام و نگاه به آینده و آن چیزی که در هدایت و زعامت امت اسلامی شرط است. آن چیست؟ همان چیزهایی که شخصیت امیرالمؤمنین، مظهر آنهاست: یعنی «تقوا»، «تدین»، «پایبندی مطلق به دین»، «ملاحظه‌ی غیر خدا و غیر راه حق را نکردن»، «بیپروا در راه خدا حرکت کردن»، «برخورداری از علم»، «برخورداری از عقل و تدبیر»، «برخورداری از قدرت عزم و اراده»؛ این یک عمل واقعی و در عین حال نمادین است. امیرالمؤمنین را با همین خصوصیات نصب کردند، در عین حال این نماد زعامت امت اسلامی در طول عمر اسلام – هر چه که بشود – همین عمل است؛ یعنی نماد زعامت و رهبری اسلامی در طول زمان همین است، همان چیزی که در انتخاب الهی امیرالمؤمنین تحقق پیدا کرد. غدیر، یک چنین حقیقتی است.
ما شیعیان و پیروان اهل بیت، هزاران بار خدا را شکر میگزاریم که چشم ما را به این حقیقت باز کرد، دل ما را پذیرای این حقیقت کرد، ما را در محیطهایی به دنیا آورد و پرورش داد که این حقیقت در آن محیطها جا افتاده بود؛ اینها خیلی نعمتهای بزرگی است.
یک نکته‌ای که در کنار این لازم است پیروان اهل بیت و نیز همه‌ی مسلمانان در نظر داشته باشند، این است که: ما از حادثه و واقعه‌ی غدیر – که نشانه‌ی عظمت اسلام و جامعیت اسلام است – به عنوان وسیله‌ای برای تضعیف اسلام استفاده نکنیم. این را من بالخصوص امروز و این روزها موظفم و مقیدم که به همه‌ی ملت عزیزمان و همه‌ی مسلمانها در هر نقطه‌ی دنیا عرض بکنم که مراقب باشند امروز برای تضعیف اسلام، دشمنان به دنبال همین نقطه‌ی خاص، همین چیزی که منشأ عظمت اسلام است، هستند؛ یعنی مسئله‌ی شیعه و سنی، قبول غدیر و انکار غدیر. دشمن میخواهد مسئله‌ی غدیر را یک مایه‌ی برادرکشی و جنگ و خونریزی قرار بدهد؛ در حالی که غدیر میتواند وسیله‌ی ائتلاف و برادری مسلمانها با هم باشد. مرحوم شهید مطهری (رضوان‌اللَّه‌علیه) قبل از انقلاب یک مقاله‌ی مفصلی درباره‌ی کتاب «الغدیر» علامه‌ی امینی نوشتند و ثابت کردند که الغدیر علامه‌ی امینی، وسیله‌ی وحدت مسلمین است. بعضی خیال میکردند کتاب الغدیر ممکن است مایه‌ی افتراق بشود. ایشان میگوید اگر درست فکر کنیم، درست عمل کنیم و سنجیده پیش برویم، کتاب الغدیر مایه‌ی وحدت دنیای اسلام است. برادران اهل سنت ما هم میتوانند در یک محیط خالی از پیش‌داوری به منابع غدیر مراجعه کنند؛ یا میپذیرند، یا نمیپذیرند. در هر دو صورت، چه بپذیرند و چه نپذیرند، این معنا مسلّم است که قضیه‌ی غدیر هیچ‌گونه جنگ و دعوای بین پذیرنده و نپذیرنده به وجود نمیآورد و اختلافات را ایجاب نمیکند. برای شیعیان هم همین‌طور است. شیعیان هم خدا را شکر کنند که از طرف پروردگار به نعمت این اعتقاد و معرفت متنعم شدند. آن برادرهایی هم که این حقیقت را قبول نکردند، یا مراجعه نکردند، یا اطلاع ندارند و یا نتوانستند ذهنهایشان را قانع کنند، آنها هم اعتقادی ندارند. این، اختلاف و درگیری را ایجاب نمیکند.
امروز اصرار استکبار در دنیای اسلام بر ایجاد تفرقه است. راههای دیگر را رفتند؛ اما ناکام ماندند. شما ملاحظه کنید امریکا در دو، سه تصرفی که در منطقه‌ی خاورمیانه کرد، در همه بیاستثناء شکست خورد؛ نه در عراق، نه در لبنان، نه در افغانستان و نه در فلسطین، آن مقصودی که امریکای مستکبر دنبال میکرد – آن هم با هزینه‌های بسیار سنگین و انبوه (پول، سلاح، نیروی انسانی و سیاست) – برای اینکه بتواند مقاصد خودش را در این چهار نقطه تحقق ببخشد، نتوانست و در هر چهار نقطه ناکام ماند؛ به مقصودهایش نرسید و دارد سختیهای شکست را مزمزه و احساس میکند. یک روزی – سه، چهار سال قبل – ما این حرفها را میزدیم، اما امروز خودِ امریکاییها میگویند و خودِ سیاستمدارانشان هم این را تکرار میکنند. بنابراین از راههای دیگر دستشان بسته شده است.
چند راه برای شکست وارد آوردنِ به بیداری اسلام – که منشأ آن هم، برافراشته شدن پرچمِ جمهوری اسلامی در ایران است – در مقابل آنها باقی مانده است. یک راهِ عمده‌ی آنها همین مسئله‌ی شیعه و سنی است که بگویند جمهوری اسلامی ایران، جمهوری شیعه است و آن را در مقابل جامعه‌ی بزرگ اهل تسنن قرار دهند؛ تعصبات و احساسات مذهبی را وارد میدان کنند. این، چیز بسیار خطرناک و مهمی است و دارند این کار را میکنند. دستهای سیاست بیکار نیستند. ما همه‌ی همتمان باید این باشد که این خواست استکباری را خنثی کنیم. همه باید هشیار باشند؛ ملت ما، زبدگان ما، مبلغان ما، روحانیون پُرتلاش و خدوم ما، همه و همه توجه بکنند که حرکتی و اظهاری که به این نقشه‌ی دشمن کمک بکند، از آنها نباید سر بزند.
ما دیدیم در داخل جامعه‌ی خودمان که کسانی از طرف دشمنان تحریک شدند – با نشانه، نه از روی حدس؛ حقیقتاً از طرف دشمنان تحریک شدند – تا به عنوان دفاع از تشیع، به عنوان زدنِ سنگِ تشیع به سینه، کارهایی بکنند و حرفهایی بزنند که طرف مقابل را، جامعه‌ی اهل سنت را، آشفته کند؛ دلهای آنها را منقلب بکند. دشمن با این وسیله وارد میدان شد؛ پول خرج کرد. این را ما دیدیم، اطلاع داریم.
جامعه‌ی شیعه باید با متانت راه خودش را ادامه دهد. ما «الحمدللَّه الذی جعلنا من المتمسّکین بولایه امیرالمؤمنین» را رها نمیکنیم؛ ما تمسک به ولایت علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) – که نعمت بزرگ خداست – را محکم نگه میداریم؛ اما با کسی که به این حبل متین تمسک نکرده است، دعوا هم نمیکنیم. این وظیفه‌ی جامعه‌ی تشیع است. آنچه که دشمن میخواهد، این است که با هم اختلاف کنیم.
وظیفه‌ی جامعه‌ی تسنن هم همین‌طور است. برادران اهل تسنن هم بدانند که نقشه‌ی دشمن، ایجاد اختلاف است، ایجاد تعصب است، برادرکشی است؛ به کمتر از برادرکشی هم راضی نمیشوند. ببینید الان در بغداد و شهرهای مختلف عراق چه میکنند! مسجد شیعه، مسجد براثا، حرم مطهر امامین عسکریین، مسجد کوفه، هر جا دستشان برسد، هر جا یک جمعی که فکر میکنند آنها شیعه‌اند، آنجا انفجارات درست میکنند و انسانهای بیگناهی را به قتل میرسانند. این را دشمن میخواهد. دشمن دارد آنها را تغذیه‌ی مالی میکند؛ سرویسهای جاسوسی امریکا و اسرائیل پشت سر این گروههای افراطی و تکفیری هستند، ولو عوامل و پیاده‌نظامشان هم خبری ندارند که پشت سر قضیه چیست؛ اما رؤسایشان میدانند. این را امریکا میخواهد. لذا آنها هم بایستی بیدار و متوجه باشند.
امروز بیداری اسلامی و حرکت به سمت دستیابی به ارزشهای والای اسلامی، یک جان تازه‌ای گرفته است. در همه‌ی دنیای اسلام، بخصوص جوانها، باسوادها، دانشگاهیها، دانشجوها، طبقه‌ی فهمیده و همه‌ی عامه‌ی مردم، میلشان به اسلام و حاکمیت ارزشهای اسلامی، با سی، چهل سال قبل قابل مقایسه نیست. بیداری اسلامی شروع شده است. آنها هم از همین میترسند؛ میخواهند همین را نابود کنند. نگذارند این بیداری اسلامی، این حرکت عمومی در دنیای اسلام، به وسیله‌ی نقشه‌ی دشمن خنثی بشود که عبارت است از: به جان هم انداختن شیعه و سنی. در دعوای مذهبی وقتی که دو طرف با تعصب با یکدیگر مشغول بحث و جدل میشوند، بسیاری از حرفهای منطقی لگدمال خواهد شد. حرفهای منطقی را هم دیگر کسی نمیشنود. نگذارند؛ بخصوص روشنفکرانشان و علمایشان مراقب باشند، نصیحت کنند و اعلان کنند این اتحادی را که ما دنبالش هستیم و مکرر گفته‌ایم. سیاستمدارانشان هم همین‌طور؛ رؤسای کشورهای اسلامی بدانند: عزت و اقتدار اسلام، قوتِ آنهاست؛ قوت جمهوری اسلامی، مایه‌ی پشتگرمىِ آنهاست. از اول پیروزی انقلاب، تبلیغات سیاسی دشمنان انقلاب، بنا را بر این گذاشت که مسلمانان اطراف جمهوری اسلامی را از دولت جمهوری اسلامی بترساند؛ سعیشان این شد که کشورهای عربی، کشورهای خلیج فارس، آن‌طرف‌تر و آن‌طرف‌تر را از جمهوری اسلامی بترسانند. بیست و چند سال است اینها دیده‌اند که جمهوری اسلامی به هیچ همسایه‌ای، به هیچ غیرهمسایه‌ای و به هیچ کشوری تعرض نکرده است؛ اگر تعرضی هم شد، از طرف یک دولت عربی شد. همین صدامِ بدعاقبت هم به ما حمله کرد، هم به کویت حمله کرد؛ اگر فرصت پیدا میکرد، به کشورهای دیگر عربی هم حمله میکرد. از طرف ایران، هیچ‌گونه تعرض و تجاوزی به هیچ‌کدام از این کشورها نشده است؛ این را دیده‌اند. باید بدانند عزت اسلام و عزت جمهوری اسلامی، مایه‌ی قوت آنهاست. امریکا از ضعف دولتهای اسلامی استفاده میکند و به آنها زور میگوید. اگر قوی باشند و پشتگرمی داشته باشند، نمیتواند زور بگوید. امریکا به دولت غاصب صهیونیست باج میدهد، از دولتهای عرب باج میگیرد! اگر دولتهای عرب به یک قدرت عظیم متکی باشند، مجبور نخواهند بود دیگر باج بدهند.
این که امروز دنبالش هستند، چندی است که در خبرها و تحلیلها و حدسهای مفسران سیاسیشان مطرح میشود و واقعیت هم همین است که امریکاییها دنبال این هستند که یک اتحادی متشکل از امریکا و انگلیس و بعضی دولتهای عربی علیه جمهوری اسلامی ایران درست کنند. دولتهای عربی باید خیلی بیدار باشند؛ باید حواسشان خیلی جمع باشد. اتحاد دو دولت نحسِ نجس و دشمن با مصالح مسلمین علیه یک ملت مسلمان؛ یک ملتی که در راه اسلام این همه مجاهدت کرده است، این همه برای عزت اسلام مایه گذاشته است، اینقدر جوان در راه نگه داشتن این پرچم سربلند قربانی کرده است؛ کسی با دو رجس ِ نجس متحد بشود علیه یک چنین ملتی؟! که البته فایده‌ای هم نخواهد کرد. یک روزی بالاتر از این اتحاد را هم کردند؛ امریکا و انگلیس و شوروی و همه‌ی اروپا و بسیاری از همین کشورهای عربی در جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی با هم متحد شدند؛ هدف هم این بود که قسمتی از خاک ایران را به وسیله‌ی این بدبختِ روسیاهِ بدعاقبت تصرف کنند و جمهوری اسلامی را بیآبرو کنند و بگویند نتوانست خاک خودش را حفظ کند؛ هشت سال هم زور زدند و همه‌ی نیرویشان را به کار گرفتند، آخر هم هیچ غلطی نتوانستند بکنند. حالا هم همان‌طور است. توطئه‌ی آنها علیه نظام اسلامی به جایی نخواهد رسید. ولی باید بیدار باشند و مراقب باشند در دام دشمنان نیفتند. هر چه جمهوری اسلامی از لحاظ علمی، از لحاظ فن‌آوری و از لحاظ اجتماعی قدرت پیدا کند، این قدرت متعلق به دنیای اسلام است؛ یک وزنه‌ی سنگینی در کفه‌ی دنیای اسلام است.
انرژی هستهای که برای ملت ایران یک دستاورد بومی است، افتخار اینجاست. این، برای دنیای اسلام مایه‌ی افتخار است. اینکه حالا بنشینند امریکاییها و انگلیسیها و چند تا از دولتهای عربی – یکی یا چند تا – راجع به انرژی هستهای ایران و اینکه باید ما نگذاریم، باید تحریم کنیم، باید چه کنیم، باید خیال اسرائیل را از این جهت آسوده کنیم، با هم بحث کنند، این از طرف دولتهای اسلامی یک خطای سیاسی است. دولتهای اسلامی باید افتخار کنند؛ باید بدانند این قوت، قوتِ آنهاست.
البته ملت ایران بدون تردید از حق خود نمیگذرد و مسئولان کشور هم حق ندارند از حق ملت ایران صرف‌نظر کنند.
خداوند ان‌شاءاللَّه عید مبارک غدیر را بر همه‌ی شما مبارک کند؛ بر همه‌ی ملت بزرگ ما مبارک کند؛ بر همه‌ی امت اسلامی مبارک کند. و ان‌شاءاللَّه خدای متعال به عظمت امیرالمؤمنین و به مبلغ شخصیت امیرالمؤمنین در این روز به این ملت عیدی عنایت کند. و قلب مقدس ولیعصر(ارواحنافداه) را از ما راضی و خشنود فرماید.
و السّلام علیکم و رحمهاللَّه
***
بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی
بسم‌اللَّه الرّحمن‌الرّحیم
الحمدللَّه ربّ العالمین. والصّلاه والسّلام علی سیّدنا و نبیّنا و حبیب قلوبنا ابی‌القاسم المصطفی محمّد و علی آله الأطیبین الأطهرین المنتجبین، الهداه المهدیین المعصومین، سیّما بقیّهاللَّه فی‌الأرضین.
قال اللَّه الحکیم فی کتابه: «الیوم یئس الّذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم واخشون الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الأسلام دینا».(۱)
روز بسیار بزرگ و پُرکرامتی است. خدا را سپاسگزارم که این توفیق را عنایت فرمود تا در روز عید مبارک غدیر، در زیر سایه مرقد مطهّر حضرت علی‌بن‌موسیالرّضا علیه‌الصّلاهوالسّلام با شما برادران و خواهران عزیز – از مردم مشهد و زوّار این آستان بلندپایه – در اینجا اجتماع کنیم و به بزرگداشت غدیر بپردازیم. عید سعید غدیر را به همه شما عزیزان، به همه ملت عظیم‌الشّأن ایران و به همه شیعیان و مسلمانان جهان تبریک عرض میکنم.
ملت عزیز ما در طول امسال و سال گذشته، یاد مبارک امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب علیه‌الصّلاهوالسّلام را گرامی داشته و این دو سال به نام «سال امام علی» و «سال رفتار علوی» موجب شده است تا دلها به سمت آن کعبه محبوب قلوب عارفان و عدالت‌دوستان عالم، توجّه بیشتری پیدا کند.
من در اینجا در آغاز عرایض خود لازم میدانم اشاره گذرایی به مفهوم غدیر بکنم. به حادثه تاریخی و عظیم غدیر که ما امروز آن را عید گرفته‌ایم، نباید فقط به چشم یک خاطره فرقه‌ای نگاه کرد. غدیر در حقیقتِ معنای خود، مخصوص شیعه نیست. اگرچه شیعیان به میمنت نصب مولای متّقیان به مقام امامت و ولایت، در این روز عید میگیرند و شکرگزاری میکنند؛ اما در حقیقت، روز غدیر امتداد خطّ همه رسالتهای الهی و اوج این خطّ روشن و نورانی در طول تاریخ است. اگر به مضمون رسالتهای الهی نگاه کنیم، میبینیم که در طول تاریخ نبّوتها و رسالتها، این خطّ روشن دست به دست گشته، تا به نبىّ مکرم خاتم رسیده و در پایان حیات آن بزرگوار، تجسّم و تبلور آن به شکل حادثه غدیر خود را نشان داده است.
در اینجا لازم میدانم به اهمیت دعای ندبه اشاره‌ای بکنم، که در حقیقت خطابه غرّایی در تبیین باورها و آرزوها و شِکوه‌های فرقه امامیّه و شیعه در طول تاریخ خود است. اگر نگاه کنید، همین خطّ روشن را در اوّلِ دعای ندبه ملاحظه میکنید: «الحمد علی ما جری به قضائک فی اولیائک».(۲) از ابتدای تاریخ رسالتها تا دوران نبوّت خاتم، این خطّ روشن ادامه دارد. مضمون رسالت که عبارت است از دین خدا، در حقیقت شکل دادن و جهت دادن و قالب بخشیدن به همه تلاشهای انسانی است. دین، یعنی صراط زندگی. اگر شما به یک جامعه انسانی و به یک کشور نگاه کنید، میبینید انسانها در این جامعه، برای مسائل شخصی و عاطفی و معیشتی و عمومی خود، فعّالیتهای متنوّع و گوناگونی دارند. دین، همه این فعّالیتها را جهت میدهد؛ آنها را هدایت میکند و به کمک خرد انسانی میشتابد تا انسان بتواند این فعّالیتها را طوری تنظیم کند و کنار هم بنشاند تا سعادت او را در دنیا و آخرت تأمین کند.
تلاشهایی که انسانها میکنند، بعضی مربوط به مسائل شخصی آنهاست که بخش کوچکتری از فعّالیتهای انسانی را شامل میشود – مثل معیشت و معنویّت و عواطف و ارتباطات شخصی آنها با این و آن – اما بخش بزرگتر فعّالیتهای انسانی، فعّالیتهایی است که در صحنه جامعه با تلاش جمعی صورت میگیرد، که به آن «سیاست» میگویند؛ سیاستهای اقتصادی، سیاستهای اجتماعی، سیاستهای نظامی، سیاستهای فرهنگی، سیاستهای مدنی، سیاستهای بین‌المللی. اینها بخش عمده تلاش انسانها در زندگی خود است. چرا عمده است؟ چون این سیاستها در واقع افراد را در فعّالیتهای شخصی خود به سمت و سوی خاصّی میکشاند. عمده تلاش انسان، تلاش کلانی است که جهتگیریهای کلّی فعّالیتهای شخصی و ریز و کوچک را هم جهت میدهد. دین، به هر دو صحنه مربوط میشود؛ هم صحنه تلاشهای فردىِ انسان، هم صحنه سیاست که صحنه بسیار گسترده و وسیعی برای زندگی انسان است.
دو آفت، هم دینداری را تهدید میکند و هم سیاست را. یکی از آفتهای دینداری این است که دیندارىِ یک جامعه یا یک شخص، با انحراف یا بیمبالاتی یا تحجّر و جمود یا فراموش کردن نقش عقل یا التقاط و از این چیزها همراه شود. آفت دیگر دینداری این است که دین به زندگی شخصی محدود شود؛ عرصه وسیع زندگی جمعی انسانها و جامعه را فراموش یا درباره آن سکوت کند و از آن کناره بگیرد.
دو خطر هم سیاست را تهدید میکند: یکی این است که سیاست از اخلاق فاصله بگیرد و از معنویّت و فضیلت خالی شود؛ یعنی شیطنتها بر سیاست غلبه پیدا کند؛ هواهای نفسانی اشخاص، سیاست را قبضه کند؛ منافع طبقات زورگو و زرسالاران جوامع، سیاست را به دست گیرد و به این سمت و آن سمت بکشاند. اگر این آفت به سیاست خورد، آنگاه همه صحنه اجتماعی انسانها دچار عیب و آفت میشود. آفت دیگرِ سیاست این است که انسانهای کوته‌بین، کودکمنش و ضعیف، سیاست را در دست گیرند و زمام سیاست از دستهای پُرقدرت خارج شود و به دست انسانهای بیکفایت بیفتد.
راهِ کار چیست؟ بهترین شکل و راهِ کار این است که در رأس سیاست و اداره امور جوامع، کسانی قرار گیرند که دینداری و سیاستگذاری آنها این دو آفت را نداشته باشد؛ یعنی کسانی اداره امور جوامع را بر عهده گیرند که دیندار و دارای معنویّت باشند؛ فکر دینی آنها بلند باشد؛ از انحراف و خطا و التقاط و کج‌بینی در دین مصون باشند؛ از تحجّر و جمود و متوقّف ماندن در فهم دین برکنار باشند؛ دین را ملعبه دست زندگی خود نکنند؛ از لحاظ سیاست، انسانهای باکفایت و باتدبیر و شجاعی باشند و سیاست را از معنویّت و اخلاق و فضیلت جدا نکنند. چنین کسانی اگر زمام امور یک جامعه را به دست گرفتند، آنگاه جامعه از بیشترین خطراتی که ممکن است برای آن پیش آید، محفوظ خواهد ماند. اوج چنین وضعیّتی کجاست؟ آن‌جاست که یک انسان معصوم از خطا و اشتباه در رأس قدرت سیاسی و دینی قرار گیرد. امام یعنی این.
امامِ معصوم، انسان والایی است که از لحاظ دینی، قلب او آیینه تابناک انوار هدایت الهی است؛ روح او به سرچشمه وحی متّصل است؛ هدایت او، هدایت خالص است؛ از لحاظ اخلاق انسانی، رفتار و اخلاق او صددرصد همراه با فضیلت است؛ هوای نفس در او راهی ندارد؛ گناه بر او چیره نمیشود؛ شهوت و تمایلات انسانی، او را مغلوب خود نمیکند؛ خشم و غضب، او را از راه خدا دور نمیکند؛ از لحاظ سیاسی، بینش وسیع او آنچنان است که آرامترین حرکات و ریزترین حوادث را در صحنه‌ی زندگی جامعه، با چشم تیزبین خود میبیند – که امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاهوالسّلام فرمود: «واللَّه لا اکون کالضبع تنام علی طول اللدم»؛ (۳) یعنی من کسی نیستم که بشود با لالایی او را خواب کرد – در مواجهه با حوادث زندگی و وقایع کمرشکن، از خود شجاعت و اقتدار روحی و معنوی نشان میدهد؛ جانش برای او ارزشی ندارد، اما برای جان انسانها، حتّی مردم دور دست، حتّی زنانی که جزو پیروان دین او نیستند، ارزش قائل است و میگوید اگر کسی از غصّه دق کند، حق دارد.
امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاهوالسّلام در مقابله با خطرها آنچنان شجاعانه عمل میکند که میگوید کسی نمیتوانست با فتنه‌ای که من چشم آن را درآوردم – منظور، فتنه خوارج است – یا فتنه ناکثین درافتد. آن معنویّت و دین و اخلاق و فضیلت از یک طرف، آن بینش عمیق و شجاعت و فداکاری و عواطف رقیق انسانی در کنار صلابت و استحکام معنوی و روحی از طرف دیگر؛ همه اینها ناشی از عصمت است؛ چون خدای متعال او را به مقام عصمت برگزیده است و گناه و اشتباه در کار او وجود ندارد. اگر چنین کسی در رأس جامعه باشد، اوج مطلوب همه رسالتهاست. این معنای غدیر است. در غدیر، چنین کاری اتّفاق افتاد.
غدیر را فقط در حدّ یک نصب یا معرفی ساده که پیغمبر اکرم کسی را معرفی کرد، تلقّی نکنید. البته پیغمبر، امیرالمؤمنین را در حضور جمعِ چند ده هزار نفری مسلمانها به خلافت منصوب کرد. در این تردیدی نیست و این مطلبی نیست که فقط شیعه آن را نقل کند. حادثه غدیر را برادران اهل سنّت ما و محدّثان آنها در کتابهای خود با همان خصوصیّاتی که شیعه نقل میکند، نقل کرده‌اند. (۴) این چیزی نیست که کسی بتواند آن را انکار کند؛ اما قضیه در این حد متوقّف نمی‌ماند. مسأله این است که از دوران حضرت آدم که رشته نبوّتها و رسالتها شروع شد و بارها و بارها حکومتهای نبوی در طول تاریخ تشکیل گردید – مثل سلیمان و داوود و کسان دیگری از بنیاسرائیل تا زمان پیغمبر ما – آن جایی که ترکیبِ بدیع و شیوای دین و سیاست در اوج خود به صورت یک سنّت ماندگار درآید و هدایت جامعه را تضمین کند، در قضیه غدیر اتّفاق افتاد. لذا در همین دعای ندبه‌ای که عرض کردم، میخوانیم: «فلمّا انقضت ایّامه اقام ولیّه علىّ‌بن‌ابی‌طالب صلواتک علیهما و الهما هادیا اذ کان هو المنذر و لکلّ قوم هاد».(۵) چقدر خوب است که ما به معارفی که به برکت هدایت اهل‌بیت علیهم‌السّلام این طور ارزان در اختیار افکار ما قرار گرفته است، با دقّت و تأمّل، توجّه کنیم. دعای ندبه – همان طور که عرض کردم – یک خطبه غرّاست و تاریخچه این فکر و ریشه این حرکت را از دوران رسالتها بیان میکند. اگر دقّت کنید، در این دعا هیچ نقطه اختلاف‌انگیزی بین شیعه و سنّی – که جنگ تاریخىِ برافروخته شده به دست انسانهای با انگیزه‌های مختلف است – وجود ندارد و مسأله امامت و ولایت به صورت استدلالی بیان میشود. «اذ کان هو المنذر و لکلّ قوم هاد»؛ (۶) یعنی پیغمبر دارای مقام رسالت و انذار و تبشیر است؛ آغاز کننده یک راه و باز کننده افق در مقابل بشریّت است.
اما پیغمبر، ابدی و دائمی نیست. جوامع، هدایت کننده لازم دارند. این هدایت کننده را اسلام پیش‌بینی کرده است: معصومین در نسلهای متعدّد پشت سر هم بیایند، زمام امور را به دست گیرند، جامعه را با تعلیمات قرآنىِ ناب و خالص در طول چند نسل و چند قرن هدایت کنند و در واقع همه افکار و خصوصیات و رفتارها و خُلقیّات اسلامی را در جامعه اسلامی نهادینه کنند. البته بعد از آن، باز حجّت خدا در میان مردم زنده میماند؛ چون دنیا و بشریت بدون قیام حجّت امکان ندارد؛ اما بشریّت راه خود را پیدا میکرد، که این البته اتّفاق نیفتاد. نقشه و طرح کلّىِ اسلام این است و این معنای غدیر است.
امامت، یعنی همان اوج معنای مطلوب اداره جامعه در مقابل انواع و اقسام مدیریّتهای جامعه که از ضعفها و شهوات و نخوت و فزون‌طلبىِ انسانی سرچشمه میگیرد. اسلام شیوه و نسخه امامت را به بشریّت ارائه میکند؛ یعنی این که یک انسان، هم دلش از فیض هدایت الهی سرشار و لبریز باشد، هم معارف دین را بشناسد و بفهمد – یعنی راه را درست تشخیص دهد – هم دارای قدرت عملکرد باشد – که «یا یحیی خذ الکتاب بقوّه» (۷) – هم جان و خواست و زندگی شخصی برایش حائز اهمیت نباشد؛ اما جان و زندگی و سعادت انسانها برای او همه چیز باشد؛ که امیرالمؤمنین در کمتر از پنج سال حکومت خود، این را در عمل نشان داد. شما میبینید که مدّت کوتاهِ کمتر از پنج سال حکومت امیرالمؤمنین، به عنوان یک نمونه و الگو و چیزی که بشریّت آن را هرگز فراموش نخواهد کرد، در طول قرنها همچنان میدرخشد و باقی مانده است. این نتیجه درس و معنا و تفسیر واقعه غدیر است.
ما دو سال با عنوان نام امیرالمؤمنین، جامعه و دلهای خود را به عظمت این مقام شامخ و این چهره فراموش نشدنىِ تاریخ متوجّه کردیم؛ اما معنای آن این نیست که وقتی امسال – که سال ۸۰ است – تمام شود، دیگر رفتارهای علوی و پرداختن به زندگی امیرالمؤمنین برای ما لازم نیست و تاریخ مصرف آن میگذرد؛ نخیر، ما هر لحظه احتیاج داریم که به آن نقطه الگو و خطِّ نشان و انگشت اشاره‌ای که در زندگی امیرالمؤمنین وجود دارد، نگاه کنیم؛ از آن الگو بگیریم و فاصله طولانی بین خودمان و او را هر چه ممکن است، قدم به قدم کم کنیم.
بزرگترین خطر برای نظام و حکومتی مثل نظام و حکومت ما که با نام اسلام به وجود آمده، این است که ما فراموش کنیم الگوی حکومت ما، امیرالمؤمنین است؛ به الگوهای رایج دنیا و تاریخ نگاه کنیم و خود را با آنها مقایسه کنیم؛ به روش حکومتهای منحرفی که در طول تاریخ روزبه‌روز به بشریّت ضربه زدند، نگاه کنیم که اگر یک جنبه از زندگی انسان را رونقی بخشیدند، جنبه دیگری را دچار ضایعات جبران‌ناشدنی کردند. همّت جمهوری اسلامی باید این باشد که خود را به آن الگویی که در غدیر معرفی شد و در دوران پنج‌ساله حکومت امیرالمؤمنین، نمونه آن نشان داده شد، نزدیک کند. اگر دقّت کنید، میبینید جنگهای امیرالمؤمنین در این مدّتِ کوتاه، همه در راه جلوگیری از تبدیل امامت و ولایت اسلامی به آن شکلهای منحرف است؛ تبدیل امامت به سلطنت؛ تبدیل حکومت معرفت به حکومت جهالت؛ تبدیل حکومت مبتنی بر نادیده گرفتن منافع شخصی به حکومتی که در رأس آن کسانی باشند که بیش از همه چیز، به منافع شخصی خود و جمع کردن مال و منال دنیوی میاندیشند.
امروز در جمهوری اسلامی اگر بخواهیم سعادت این کشور تأمین شود و مردم عزیز ایران با تواناییهایی که خدای متعال در جوهر این کشور و این ملت قرار داده، به تمنیّات و آرزوهای مشروع خود برسند، باید همان خط را دنبال کنیم و دین و دنیای خود را از روی آن حکومت، الگو بگیریم: سیاست ناآلوده به اغراض و امیال و شهوات؛ سیاست الهام گرفته از دین و اخلاق؛ سیاستی که در شکل‌دهی آن، منافع عمومی ملت بر منافع شخصی و گروهی و قومی و منافع بیگانگانی که همه دنیا را برای خود میخواهند، ترجیح پیدا کند؛ سیاستی که در آن، دنیا و زندگی و معیشت مردم، در کنار عزّت، اقتدار ملی، آبروی جهانی، فرهنگ متعالی، پیشرفت علمی، معنویّت، فضیلت، دین و اخلاق تأمین شود. ما امروز این را لازم داریم و این به وسیله حاکمان و زمامدارانی تأمین میشود که با میل و انتخاب و خواست و عاطفه جوشان و بر طبق عقیده مردم بر مسند مسؤولیت نشسته‌اند و کارها را دنبال میکنند. این میشود نمونه کامل. اگر ما در جمهوری اسلامی این خط و این راه را دنبال کنیم – که به توفیق الهی، این کار، هم عملی است؛ هم نمونه‌ها و تجربه آن را در طول این بیست و سه سال، مسؤولان کشور به دست آورده‌اند و هم مورد علاقه مردم است – آنگاه خدا راضی میشود؛ مردم اعتماد بیشتری پیدا میکنند و اقتدار نظام دنبال میشود.
البته در دو سالِ گذشته، بخصوص در همین سال جاری – که سال رفتار علوی است – به برکت نام امیرالمؤمنین در این کشور، فعّالیتهایی در جهت نزدیک شدن به همان الگوی درخشان انجام گرفت. یک نمونه آن، همین مبارزه با مفاسد اقتصادی است. از اطراف و اکناف دنیا بلندگوهای تبلیغاتی با کمال تعجّب نسبت به این جهتگیرىِ نظام جمهوری اسلامی حسّاسیت نشان دادند و با عصبانیت خود، برای ما بیش از پیش روشن و ثابت کردند که این حرکت، حرکت درستی است. مبارزه با مفاسد اقتصادی و گرایش به سمت بیبندوباری در امور مالی و مسائل بیت‌المال، از جمله اوّلین خطوط برنامه امیرالمؤمنین بوده است. ما در نظام جمهوری اسلامی باید افتخار کنیم که این راه را دنبال میکنیم.
بعضی میگویند شما که میگویید مبارزه با فساد اقتصادی، معنایش این است که مدیران و مسؤولان زحمتکش نظام، مورد اتهام قرار گیرند! نه؛ این غلط است. اگر فساد در بین دستگاههای مختلف جایگزین شود، اصلاً اسم مبارزه و فکر مبارزه مطرح نخواهد شد. مبارزه، با آن پدیده‌ای است که به صورت عارضی و تحمیلی، بر نظام وارد میشود. دلیل سلامت نظام همین است که وقتی مبارزه با مفاسد اقتصادی آغاز میشود، مسؤولان طراز اوّل و مدیران میانی نظام، با شور و شوق حقیقی وارد این میدان میشوند. معنای آن این است که نظام به فضل پروردگار و به برکت اسلام و نام امیرالمؤمنین توانسته است جریان کلّی و اصلی خود را در بستر صلاح و سداد ادامه دهد. هر رودخانه تمیزِ سالمی هم ممکن است چند جریان آلوده از این طرف و آن طرف واردش شوند. ما میخواهیم جلوِ این را بگیریم. مدیران ارشد و مسؤولان پیکره اصلی نظام، مثل آحاد مردم، از مبارزه با فساد خوشحال میشوند. دشمنان این ملت و کسانی که میخواهند ما این مبارزه را نکنیم تا فساد در جامعه جایگیر شود، مبارزه با فساد را حمل میکنند بر این که جامعه فاسد شده است! نخیر؛ ما در دستگاه نظام اسلامی و جمهوری اسلامی با چیزهایی مبارزه میکنیم که در بسیاری از نظامهای جهانی، امروز به صورت یک عرف و کار رایج درآمده است؛ فساد در آنجا نهادینه شده است. مبارزه با فساد، یک حرکت و رفتار علوی است و قاطعیّت علوی را لازم دارد و به فضل پروردگار مسؤولانی که دست‌اندرکار این مبارزه هستند، با الهام از امیرالمؤمنین علیه‌الصّلاهوالسّلام باید این قاطعیّت را اعمال کنند و اعمال خواهند کرد.
برای تلاش در جهت زندگی محرومان جامعه هم که باز یکی از خطوط اصلی برنامه علوی است، امسال – که سال رفتار علوی است – کار شد. البته مسؤولان، بسیاری از کارها را انجام میدهند، اما تبلیغاتی روی آن نمیکنند که همین هم خوب است. ما معتقدیم وعده‌ها نباید تبلیغ شود. «خواهیم کرد» نباید عمده و درشت شود. البته مردم باید بدانند که دستگاه در این صدد هست. آنچه را که اتّفاق میافتد و تحقّق پیدا میکند، باید به مردم بگویند که البته در این زمینه هم متأسفانه تبلیغات ما تا حدود زیادی ناقص است. تلاشی که امسال در مجموعه دولت و دستگاههای مختلفِ آن برای ایجاد اشتغال شد، یک نمونه از همین فعّالیتهایی بود که در جهت رفتار علوی صورت گرفت. البته اینها کافی نیست. من به برادران و مسؤولان در بخشهای گوناگون اجرایی و دولت بارها تأکید کرده و گفته‌ام کار باید استمرار پیدا کند تا به نتیجه برسد و اثر آن در زندگی مردم دیده شود؛ اما شروع کار و آغاز حرکت، خودش مبارک است. البته این گونه حرکات، جزو برنامه‌های معمولی دولت است؛ اما دور برداشتن این حرکت و برجسته شدن فعّالیتها، جزو برکات سال رفتار علوی است و امیدواریم ان‌شاءاللَّه به نتایجی برسد.
پیمودن این راه، دشمن و مزاحم دارد. بزرگترین دشمن این راه عبارت است از دشمنی که در درون خود ماست و آن دشمن عبارت است از: راحت‌گرایی، غفلت‌گرایی، تنبلیگرایی، آسان‌گرایی و تمایل به پرهیز کردن از میدانهای دشوار. این راه، جدّ و جهد و مجاهدت لازم دارد. تمایلات انحرافی انسانها – تمایل به مال دنیا، تمایل به منطقه‌های انحصاری زندگی، تمایل به شهوات گوناگون – موانع این راه است که بخصوص ما مسؤولان و برادران و خواهرانی که در بخشهای مختلف کشور مسؤولند، باید به خدای متعال پناه ببریم و مراقب باشیم و به همدیگر تذکّر دهیم. این دشمن درونی، البته خطرناکتر از دشمن بیرونی است.
این راه، دشمنان خارجی هم دارد. دشمنان بیرونی کسانی هستند که نگاه میکنند، میبینند ایران اسلامی در حال تبدیل شدن به یک الگو در دنیای اسلام است و آنها نمیخواهند این طور شود. میدانند که اگر جمهوری اسلامی بتواند مسائل زندگی و مسائل مادّی و گره‌های گوناگون را – که در هر کشوری کم و بیش وجود دارد – برطرف و باز کند و به زندگی مردم رونق و شکوفایی بخشد، آنگاه مسلمانها گرم و گیراتر به سمت این الگو حرکت میکنند. لذا مرتب مانع ایجاد میکنند. الان چند سال است که به طور آشکار، در پیشرفت مسائل اقتصادی کشور، دشمنان ما از خارج به شیوه‌های گوناگون مانع ایجاد میکنند.
البته این موانع به‌هیچ‌وجه نمیتواند یک ملت و یک دولت و یک نظام مصمّم و دولتمردان قاطع و شجاع را از ادامه کار باز بدارد. الان هم که راههای مختلف را برای جلوگیری از حرکت و پیشرفت جمهوری اسلامی تجربه کرده‌اند و به نتیجه نرسیده‌اند، تهدید نظامی میکنند. معنای تهدید نظامی این است که مانع‌تراشیهای گوناگون در طول سالهای متمادىِ بعد از انقلاب تا کنون نتوانسته مقصود آنها را برآورده کند.
البته من به شما عرض کنم، تهدید نظامی هم نمیتواند مقصود آنها را برآورده کند. البته من به فضل پروردگار در آینده نزدیک پیرامون صحبتهای رئیس جمهور امریکا و بیانیه روشنفکران وابسته به نظام استکباری این کشور، صحبت مفصّلی خواهم کرد و ان‌شاءاللَّه اگر زنده بودم، آنچه را که نظر ما در این زمینه است، خواهید شنید. نمیخواهم الان وارد آن مقوله شوم؛ اما اگر بخواهید خلاصه مطلب را بدانید، این است: سیاستمداران امریکا و روشنفکران وابسته، امروز در عمل و زبان خود، برخلاف همه ادّعاهای صلح‌طلبی گذشته‌شان، جنگ را به صورت یک امر مقدّس جلوه میدهند؛ اصول و ارزشهای امریکایی را یک امر مطلق و مقدّس جلوه میدهند. درست نقطه مقابل آن چیزی که در طول سالهای متمادی، تبلیغاتچیهای اینها تبلیغ میکردند و میگفتند ما به تکثّرگرایی و احترام به عقاید انسانها قائل هستیم؛ دائم ادّعا میکردند ما طرفدار صلحیم؛ ورود ما به فلان‌جا به خاطر صلح است؛ اقدام ما در فلان‌جا به خاطر صلح است. امروز در اظهارات خود به اینجا کشانده شده‌اند که مجبورند جنگ را تقدیس کنند و آن را یک امر مقدّس جلوه دهند. این خطای بزرگ و فراموش نشدنی آنهاست که همه ادّعاهای گذشته‌شان را در چشم افکار عمومی دنیا بتدریج باطل میکند. نمیفهمند هوای نفس، برداشتن چه گامهای خطایی را بر آنها تحمیل کرده است. این گامهای خطا را یکی پس از دیگری برداشته‌اند و باز هم برمیدارند. در دنیا چهره نظامی و جنگ طلب و خشنی از خود نشان میدهند که برای قضاوت افکار عمومىِ امروز و فردای دنیا به‌شدّت محکوم کننده است. چاره‌ای هم ندارند.
ادّعا میکنند ما طرفدار دمکراسی و حکومت متّکی به آراء مردم هستیم؛ درعین‌حال از حکومتهای متعدّدی که با کودتا روی کار آمده‌اند، یا از حکومتهای استبدادیای که در تشکیل آنها حتّی یک رأی مردمی دخالت نداشته است، حمایت میکنند. این رسوا شدن در مقابل افکار عمومی است. بدون این که بدانند و بفهمند چه کار میکنند، این خطاها یکی پس از دیگری آنها را وارد مراحل خطای جدیدتری کرده و میکند. اینها مقدّمه سقوط است.
با وقاحت و بدون این که بدانند چه میگویند، به یک ملت بزرگ و بافرهنگ و شجاع، ملتی که کفایت خود را در طول سالهای متمادی در میدانهای متعدّد نشان داده است، خطاب میکنند و میگویند شما باید وابسته و ضعیف باشید تا ما با شما دشمنی و شما را تهدید نکنیم! ملت ایران اگر مقتدر و مستقل و متّحد و یکپارچه باشد، مورد رضایت و خوشایند آنها نیست. رضایت آنها در این است که ملت ایران اوّلاً در درون خود اختلاف پیدا کند، یکپارچگی از بین برود و افراد به جان هم بیفتند؛ یک عدّه، عدّه دیگر را به دلیلی؛ و آن عدّه، عدّه اوّل را به دلیل دیگری، نامشروع بدانند؛ ثانیاً کشور به امریکا وابسته شود؛ مثل برخی از کشورهای دیگر در منطقه، که ملتهای بیچاره‌شان بر اثر سوء سیاست حاکمان، به امریکا وابسته‌اند؛ ثالثاً ملت ایران از لحاظ نظامی و سیاسی ضعیف باشد و قدرت دفاع از خود و مرزهایش را نداشته باشد. اگر این طور شد، آنگاه رئیس جمهور امریکا از مردم ایران راضی است.
پاسخ ما این است که ملت ایران به برکت اسلام، عزّت و استقلال و یکپارچگی و وحدتی را که به دست آورده و راه روشنی را که انتخاب کرده است، از دست نمیدهد؛ با اتّکای به همین یکپارچگی و وحدت و قدرت درونی و ملی و تاریخ کهن و ارزشهای ماندگار و پایدار اسلامی و با توکّل به خدای متعال، این راه را ادامه میدهد؛ در مقابل تهدیدها می‌ایستد و میداند کسی که بخواهد تیغ خود را با این صخره مستحکم تجربه کند، جز شکسته شدن آن تیغ، سرنوشتی برای او متصوّر نیست.
بیش از دو هفته دیگر، شروع سال جدید شمسی، با شروع سال جدید قمری – یعنی آغاز محرّم‌الحرام – همراه است. من مطمئنم ملت ایران با اینکه به سنّتهای خود اهمیت میدهد و به آنها دلبسته است و با این که عید نوروز را دوست میدارد – و ما هم در طول سالهای بعد از انقلاب تا امروز، همیشه عید نوروز را یک عید ملی و فرخنده دانسته‌ایم – اما امسال به خاطر تقارن با عاشورای حسینی و ایام محرّم، به امام حسین و عاشورا و خونهای شهدای کربلا احترام میگذارد و حرمت محرّم را حفظ خواهد کرد. البته توجّه دارید، کسانی هستند که مایلند بین انگیزه‌های گوناگون در داخل کشور ما جنگ راه بیندازند. دلشان میخواهد مردم را دچار دودستگی و اضطراب کنند. به آنها اعتنایی نکنید. در کشور ما، شیعه و سنّی و مسلمان و غیر مسلمان مطرح نیست؛ عاشورا را همه احترام میکنند. در کشور ما حتّی افرادی هم که غیر مسلمان هستند، برای عاشورا احترام قائلند؛ آدمهایی هم که حتّی پایبندیهای مذهبی آنها چندان زیاد نیست، برای امام حسین، اباالفضل، علی‌اکبر، علی‌اصغر، زینب کبری علیهم‌السّلام و آن خونهای پاک، احترام و ارزش قائلند. کشور ما، کشور اهل بیت و کشور امام حسین است.
امیدوارم که آغاز سال نوی شمسی و شروع فروردین و بهار، چون با ایام عاشورا همراه است، طوری برگزار شود و مردم و مسؤولان و دستگاهها و رسانه‌های جمعی به گونه‌ای عمل کنند که احترام عاشورا و امام حسین حفظ شود.
پروردگارا! به محمّد و آل محمّد، سایه امام حسین و اهل بیت و سایه غدیر را از سر ما کم مکن. پروردگارا! ملت ایران را در همه صحنه‌ها، عزیز و سربلند و موفّق بگردان و دست دشمنان را از این کشور روزبه‌روز کوتاهتر فرما. پروردگارا! بدخواهان این ملت را ذلیل کن. پروردگارا! دلهای آحاد این ملت و مسؤولان و فعّالان سیاسی را روزبه‌روز به حقایق و به یکدیگر نزدیکتر بگردان. پروردگارا! دعای ولیاللَّه الأعظم، حضرت بقیهاللَّه ارواحنافداه را شامل حال ما فرما و ما را از سربازان حقیقی آن حضرت قرار بده. پروردگارا! به محمّد و آل محمّد، این عید سعید غدیر و این روز بزرگ را برای ملت ایران، مسعود و مبارک بگردان. پروردگارا! به محمّد و آل محمّد، به مناسبت این عید سعید، به ملت ایران عیدی و شیرینىِ حقیقی عنایت کن.
والسّلام علیکم و رحمهاللَّه و برکاته
۱) مائده: ۳
۲) مفاتیح الجنان، دعای ندبه
۳) نهجالبلاغه، خطبه ۶
۴) برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به کتاب الغدیر علاّمه امینی
۵) مفاتیح الجنان، دعای ندبه
۶) همان
۷) مریم: ۱۲
طرح سن جشن عید سعید غدیر ، سن خدیر ، بنر غدیر
دیدگاه کاربران ...
تعداد دیدگاه : 0
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.